Obiecałem autorowi wątku, że jak coś znajdę to zamieszczę
Winna Dalmacja
Każdego lata setki tysięcy polskich turystów wyruszają na południe w kierunku skalistych plaż Dalmacji. Na miejscu, wpatrzeni w morze, nie zawsze zdają sobie sprawę z tego, że tuż za plecami mają jeden z najstarszych winiarskich regionów Europy.
Wino w Dalmacji pojawiło się wraz z Grekami, którzy zakładali tu swoje osady już w V wieku p.n.e. W I wieku p.n.e. tereny te opanowali Rzymianie i utrwalili greckie tradycje, a one przetrwały późniejsze burzliwe dzieje regionu. Dopiero epidemia filoksery przywleczonego z Ameryki pasożyta winorośli, który pod koniec XIX wieku zdewastował europejskie winnice zagroziła dalszemu istnieniu dalmackiego winiarstwa. Tysiące plantatorów zostało zmuszonych do opuszczenia zrujnowanych, wymarłych winnic i udania się w poszukiwaniu chleba (i wina) za ocean.
Na szczęście, dzięki wysiłkom wielu ludzi, w pierwszej połowie XX wieku udało się odbudować dalmackie winiarstwo, a także ocalić przed zapomnieniem i zniknięciem lokalne odmiany winorośli. Niestety, kilkadziesiąt lat gospodarki socjalistycznej, gdy głównym celem stała się ilość wina, a nie jego jakość, zadało duże szkody. Załamała się tradycja, przerwano pokoleniową ciągłość starych rodów winiarskich. Do tego wojna z początku lat 90. XX wieku po raz kolejny wyludniła wsie i winnice. Na szczęście dziś, tak jak cała Chorwacja, również i winiarstwo dalmackie odradza się ze zniszczeń.
Podstawowe rodzaje win chorwackich
Wina chorwackie dzielą się na trzy podstawowe grupy. Proste wino stołowe to stolno vino, wino jakościowe kvalitetno vino, a wino najwyższej klasy (przynajmniej w teorii) vrhunsko vino. Kvalitetno vino często jest sprzedawane w litrowej butelce zamkniętej kapslem. Nie musi to jednak oznaczać niższej jakości wina. Nazw bijelo, crveno i sladko nie trzeba tłumaczyć, vino suho to oczywiście wino wytrawne. Kasna berba oznacza wino z późno zbieranych gron, na ogół mniej wytrawne, czasem nawet dość słodkie. Prošek to bardzo popularny w Chorwacji rodzaj co najmniej półsłodkiego, często słodkiego wina z podsuszanych winogron.
W centralnej Chorwacji dominują białe wina uzyskiwane głównie ze szczepów welschriesling (znany jest w krajach byłej Jugosławii jako graševina), pinot blanc, riesling, sauvignon blanc, które występują i w innych krajach Europy. Na półwyspie Istria położonym na północ od Dalmacji, poza lokalną malvaziją, przeważają bordoskie szczepy cabernet sauvignon i merlot oraz włoskie refosco (tutaj znane jako teran). Dalmacja natomiast jest krainą win wytwarzanych z lokalnych, niewystępujących gdzie indziej (z niewielkimi wyjątkami) odmian winorośli. Najważniejszymi szczepami wśród dających białe wina są pošip (być może spokrewniony z węgierskim furmintem), bogdanusa, grk, vugava i marastina (znana też jako rukatač). Białe wina stanowią jednak jedynie 30% całej dalmackiej produkcji, królują tutaj wina czerwone, wytwarzane głównie z dwóch odmian winorośli, plavac mali i babić.
Kuchnia Dalmacji jest prosta, opiera się na surowcach lokalnych, jej podstawą są grillowane mięsa, ryby i owoce morza. Lokalne wina stanowią doskonałe uzupełnienie posiłku i choć powszechnie dostępne są chorwackie i słoweńskie piwa, warto zrezygnować z kufla i chwycić kieliszki to przecież wino towarzyszyło już starożytnym Grekom jedzącym niemal identyczne dania, to właśnie wino łączy się tu z jedzeniem w harmonijną całość.
Split i okolice
Split, najważniejsze miasto środkowej Dalmacji, powstał na przełomie III i IV wieku n.e., gdy rzymski cesarz Dioklecjan postanowił wybudować swą letnią rezydencję w miejscu niewielkiej osady Aspalathos. Pałac Dioklecjana, w dużej części dobrze zachowany, obejmuje większą część splickiej starówki i jest dziś wielką atrakcją turystyczną. Otoczony imponującymi murami, wielokrotnie przebudowywany, mieści dziś między innymi katedrę Sv. Dujama z ciekawym skarbcem i wysoką, sześćdziesięciometrową dzwonnicą, ze szczytu której roztacza się przepiękny widok na miasto i jego okolice. Na zachód od Splitu, w miejscowości Kaštel Stari, swą główną siedzibę ma Dalmacijavino, duża firma produkująca szeroką gamę godnych polecenia win z różnych regionów Dalmacji, począwszy od prostych, smacznych win stołowych, a skończywszy na ambitnym Faros Barrique z wyspy Hvar.
Około 20 km na zachód od Splitu leży miasteczko Trogir, którego najstarsza, niezwykle malownicza część znajduje się na niedużej wysepce położonej w wąskim przesmyku między stałym lądem a mającą kilkanaście kilometrów długości wyspą Čiovo. Labirynt wąskich uliczek każdego wieczora wypełnia się tłumem turystów szukających miejsca na zjedzenie wieczornego posiłku. Do bardziej popularnych restauracji ustawiają się kolejki, ale i mniej oblegane lokale oferują dobry wybór potraw kuchni dalmackiej i włoskiej. W restauracjach warto zaryzykować i popróbować win domowych, czasem bowiem za niewielką cenę można dostać dzbanek naprawdę świetnego trunku, który znakomicie dopełni posiłek.
Na południe od Splitu znajdują się najciekawsze regiony winiarskie Dalmacji. O wyspach Hvar i Korčula oraz półwyspie Pelješac napiszemy osobno. Poza nimi warto wymienić wyspę Brač ze świetną firmą Vina Baković oraz region Biokovo, którego winnice znajdują się na zboczach góry Sv. Jure, wznoszącej się na wysokość 1762 m ponad znaną nadmorską miejscowością Makarska, wreszcie region położony w głębi lądu w okolicach miejscowości Imotski. Do najlepszych producentów regionu Biokovo należą Vina Opačak z Makarskiej, Vina Grabovac z Proložaca i Vina Matković z Grubine.
Hvar
Wyspa Hvar swą nazwę zawdzięcza Grekom, którzy zbudowali na niej latarnię morską (gr. Pharos). Długa na ponad 70 km, w swej wschodniej części wąska na 3 - 4 km, górzysta, z trudno dostępnymi brzegami zwłaszcza po stronie południowej, przyciąga turystów głównie na swój kraniec zachodni, gdzie znajdują się miasteczka Jelsa, Vrboska, Stari Grad i Hvar. Każde z nich jest inne, ale wszystkie są bardzo malownicze, warte kilkugodzinnego spaceru. Na Hvar prowadzi kilka linii promowych, m. in. ze Splitu do Stari Gradu (rejs trwa dwie godziny, przy czym ta trasa pozwala ominąć niezwykle zatłoczoną szosę nadmorską) lub z Drvenika do Sućuraja, położonego na wschodnim krańcu wyspy (rejs trwa pół godziny, promy pływają co 2 - 3 godziny).
Wyspa Hvar słynie z lawendy, rozmarynu i miodu. Można je kupić na każdym kroku. Zresztą zapach lawendy porastającej zbocza wzgórz czuć niemal wszędzie, ale najważniejsze na Hvarze jest wino. Biała bogdanuša z okolic Vrboski i świetny plavac mali z południowego wybrzeża należą do najlepszych win Dalmacji. Do najbardziej znanych producentów na Hvarze należy Zlatan Plenković, którego firma Zlatan Otok mieści się w miasteczku Sv. Nedelja (trudno tam dojechać, a jedyna asfaltowa droga prowadzi przez stary, niski wysokość 220 cm ciemny tunel). Świetne wino Ivan Dolac (to nie imię i nazwisko, ale nazwa wioski i położonej w jej sąsiedztwie słynnej winnicy) robi spółdzielnia PZ Svirče.
Półwysep Pelješac i Korčula
Położony na północny zachód od Dubrownika półwysep Pelješac jest jednym z najpiękniejszych miejsc Dalmacji. Długi na ponad 80 km, stosunkowo wąski, ale bardzo górzysty (najwyższy szczyt, Sveti Ilija, wznosi się na wysokość 961 m w miejscu, w którym półwysep ma około 5 km szerokości). Jest ulubionym miejscem wakacji turystów z wielu krajów. Silne wiatry wiejące wzdłuż cieśniny dzielącej Pelješac i Korčulę przyciągają rzesze miłośników windsurfingu, liczne hodowle ostryg i omułków w zatoce między półwyspem a stałym lądem wabią miłośników owoców morza, a legendarne winnice Dingač i Postup rodzą najlepsze w Dalmacji grona plavac mali. To właśnie na Pelješacu w miejscowości Trstenik pochodzący z Dalmacji kalifornijski enolog, Miljenko Grgić, założył swoją chorwacką firmę Grgić Vina. Innymi znanymi i godnymi polecenia producentami win na półwyspie są Vinarija Dingač i Vinarija Madirazza (obie mają siedzibę w Potomje), spółdzielnia Postup Donja Banda oraz Vinarija Bartulović z miejscowości Prizdrina, produkująca świetne, choć może niezbyt typowe wina z gron plavac mali i białej odmiany rukatač.
O ile Pelješac słynie z plavaca, o tyle położona na południowy zachód od półwyspu wyspa Korčula jest znana głównie z produkcji win białych, wytrawnych i deserowych, z odmian grk, pošip i rukatač (na przykład firmy Vinarija Smokvica). Ale nie tylko dla wina warto się wybrać na wyspę. Świetnie zachowane piękne zabytkowe miasteczko Korčula jest położone kilkanaście minut promem od znajdującego się na półwyspie Orebića. Bardzo atrakcyjne są też małe plaże leżące w licznych zatoczkach w pobliżu miasteczka Vela Luka znajdującego się na zachodnim krańcu wyspy, docierają tam też promy ze Splitu i z Hvaru.
Przyszłość
Mówi się, że swoje najlepsze wina Chorwaci wypijają sami, więc niewiele ich trafia na stoły konsumentów w innych krajach. Wspaniałe warunki naturalne i bogactwo rdzennych odmian winorośli wcześniej czy później przyciągną jednak miłośników wina z całego świata, a także kapitał potrzebny do rozwoju chorwackiego winiarstwa. Dziś na uboczu, ale już niedługo Chorwacja może się stać czarnym koniem winiarskiej Europy.
.png "Cromaniak")
napisał(a) m82m » 29.01.2007 17:05 
a Korculansko i chyba jakiś Peljesac skończyły, co tu dużo gadać, w zlewie..png "Odkrywca")
.png "Moderator globalny")
.png "Koneser")
.png "Weteran")
Mimo, że za namową ludzi z forum, próbowałam już dwa razy zamawiać właśnie taki folder. Szkoda.
