eh.. ten aoryst...
Używamo go do mówienia o czynnościach/ akcji, która miała miejsce (została wykonana; dokonała się) na chwilę przed tym, zanim o niej mówimy. Ale i generalnie o tym, co dokonane w przeszłości. To czas przeszły dokonany (bliski). Jednakże, gwarantuję,
nie będziesz go używał w codziennej komunikacji i
raczej go nie usłyszysz, to
właściwie archaiczna konstrukcja w języku współczesnym
zastąpiona z powodzeniem
przez perfekt czyli najwyklejszy czas przeszły. I tak też to tłumacz.. jak czas przeszły. O "aoryście przyszłym" (
futurski aorist) już nawet pisać nie będę, bo tylko Ci zamieszam w głowie...
Poeci i pisarze używają aotystu czasem w literaturze współczesnej ale ze względów na jego krótszą formę... Naprawdę proponuję, by tego typu tematy zostawić na duuużo później. Teraz w niczym nie jest Ci to potrzebne. Tym bardziej, że wyczuwam, iż nie najlepiej czujesz się i poruszasz w nieco bardziej skomplikowanych kwestiach gramatycznych (skupiasz się na tym, by w aoryście oddzielić temat od końcówki, a nie wiesz, od jakiego tematu ten aoryst w ogóle utworzyć a to tutaj podstwa) .. aoryst to już naprawdę "wyższa szkoła jazdy na wrotkach" na pewno nie dla początkujących. Zaufaj mi .. dla Ciebie to nie temat na teraz.
Tworzenie:
Tylko od czasowników dokonanych (
svršeni glagoli) przeważnie od tematu infinitivu (
temat to ta część wyrazu, która nie ulega zmianianie, do której dodawane są końcówki w odmianach)
temat inifinitivu : uzyskujemy odcinając końcówkę "- ti"
czyli pisati -
pisa -
ti
govoriti -
govori -
ti
gledati -
glada-
ti
itd.
uwaga: to czasowniki niedokonane! Od nich nie utworzysz aotystu!
(przykłady na użytek omówienia zagadnienia temat)
Ale nie dotyczny to czasowników zakończonych na "-ći" i kilku czasowników na "-ti" (
grepsti, jesti, plesti) ich temat infinitywnu prawie zawsze (choć nie zawsze) jest równy tematowi prezent
(czyli od bezokolicznika odczucamy końcówki: - uti, - jeti, - ati, - iti.
np.
živjeti -
živ -
jeti (dalej živ - im, živ- iš...)
kuhati -
kuh -
ati (dalej kuh - am, kuh -aš)
Naturalnie od tego też są wyjątki....dlatego zawsze najlepiej przyglądać się formie 1. os. liczbny pojedyńczej
ići - idem czyli
id -
em(temat:
id)
peći - pečem czyli
peč -
em (temat:
peč)
grepsti - grebem czyli
greb -
em (temat:
greb)
uwaga: to czasowniki niedokonane! Od nich nie utworzysz aotystu!
(przykłady na użytek omówienia zagadnienia temat)
Dopiero teraz, kiedy omówiliśmy temat tematów, możemy przejść do końcówek aorystu:
-h, -0, -0 (0 znaczy zero dzwięku; "0" powinno być przekreślone, ale tutaj tego typu znaki spacjalne "nie wchodzą" )
-smo, -ste, -še
dotyczy czasowników, ktorych temat kończy się na samogłoskę:
saznati:
saznah, sazna, sazna
saznasmo, saznaste, saznaše
-oh, -e, -e
-osmo, -oste, -oše
dotyczny czasowników, których temat kończy się na spółgłoskę:
dići (lub dignuti -dignem)
digoh (lub dignuh), diže, diže
digosmo, digoste, digoše
Zapytasz pewne skąd wzięło się tam to "ž"?
Tu konieczne będzie poruszenie kwestii palatalizacji
(czy teraz widzisz, że nie jesteś gotowy?????)
Kiedy temat zakończony jest na
k, g lub
h , w 2 i 3 osobie singularis zachodzi palatalizacja czyli
k zamiania się w č
g w
ž
h w
š
Inaczej i prościej się niestety nie da...
Teraz poprawki Twojego małego ćwiczenia:
podstawa: tylko od czasowników dokonanych!!!!
zatem
zdążyć stići (lub stignuti - stignem; uwaga palatalizacja!)
stigoh, stiže, stiže,
stigosmo, stigoste, stigoše
tłumaczenie: zdążyłam/ zdążyłem itd.
powiedzieć
reći - rekoh, reče, reče
rekosmo, rekoste, rekoše
tłumaczenie: powiedziałam/ powiedzialem itp.
pozostałe czasowniki, od których próbowałeś utworzyć aoryst nie były dokonane!
istući - istukoh, istuče, istuče, istukosmo, istukoste, istukoše
isplesti - ispletoh, isplete, isplete, ispletosmo, ispletoste, ispletoše
isjeći - isjekoh, isiječe , isiječe , isjekosmo, isjekoste, isjekoše
Zajrzyj
tu
A teraz, proszę, zajmijmy się czymś bardziej przydatnym
Obiecuję, że wrócimy do tego, kiedy już dosknale opanujesz koniugację, czas przeszły i przyszły oraz rzeczownik, zaimki i przymiotniki wraz z ich odmianami, ok? Szkoda czasu i energii na aoryst, kiedy inne bardzo ważne zagadnienia leżą odłogiem.
Poza tym widzę, że w dalszym ciągu nie zaprzyjaźniłes się z
tym słownikiem, a szkoda....
Wpisz w wyszukiwarkę tego słownika słówko "dići", uruchom słownik (klik na "traži riječ") otrzymasz wynik : klikasz "dići" tu niewiele i słownik sugeruje (poprzez podkreślenie) kliknięcie na słówko "dignuti" - klikasz.
Z lewej strony na maginesie masz opcje: OSNOVNI GRAMATIČKI PODACI, DEFINICIJA itd. przypilnuj, by zostały oznaczone "ptaszkami"; a nad nimi bardzo istotne: IZVEDENI OBLICI - kliknij i to... uzyskasz wszystkie możliwe formy (w tym i aoryst).
Pozdrawiam
.png "Koneser")
Kasiu, mogłabyś napisac do mnie na maila: adres e-mail widoczny tylko dla zalogowanych na cro.pl ?
.png "Odkrywca")
.png "Croentuzjasta")
.png "Rezydent")
