napisał(a) AndrzejJ. » 30.05.2011 22:35
,,Chorwacka Cerkiew Prawosławna
Religia od zawsze odgrywała kluczową rolę w kształtowaniu się sytuacji politycznej. Politycy i przywódcy na całym świecie, niejednokrotnie posługiwali się kościołami lub innymi wspólnotami religijnymi w celu osiągnięcia swoich partykularnych interesów. Wyjątkowy przykład instrumentalizacji religii w celu osiągnięcia narodowych, etnicznych czy też cywilizacyjnych celów jest współczesna historia Bałkanów.
Prawosławie, z uwagi na uwarunkowania historyczne jest głównym wyznaniem na terytorium półwyspu Bałkańskiego. Mimo uniwersalistyczne przesłania chrześcijaństwa, i wielokrotnie potępianej herezji filoetyzmu, niekończącym problemem prawosławia są spory o niezależność kolejnych cerkwi.
I tak w Czarnogórze funkcjonuje wyklęta przez Serbską Cerkiew tzw. autokefaliczna Cerkiew Czarnogórska, podobnie sytuacja wygląda w Macedonii, gdzie po rozpadzie Jugosławii powstała Macedońska Cerkiew autokefaliczna. Problem te wydaje się dla katolika, który nie zna pojęcia autokefalia, (a kościół narodowy jawi się bardziej jako fronda od katolicyzmu pod widzialną jednością z Rzymem) wydaje się całkowicie niezrozumiały.
U podstaw eklezjologii prawosławnej stoi przekonanie że cerkiew ma być narodowa, każde państwo, naród winno posiadać niezależną cerkiew, z własnym narodowym językiem w bogosłużeniu. Te założenia niestety w praktyce często przybierają formą schizm (razkole), buntów, ekskomunik i kalumni.
Wyjątkowo ciekawym przypadkiem, którym chciałbym podzielić się z czytelnikami bloga jest historia efemerycznej Chorwackiej cerkwi prawosławnej, powstałej przede wszystkich z pobudek politycznych, choć nie chcę całkowicie potępiać samej idei. Z tego co zauważyłem jeszcze nikt nie podjął się choćby lapidarnego poruszenia tego wątku, zatem tym bardziej zachęcam do lektury tłumaczenia artykuły o Chorwackiej cerkwi prawosławnej z wikipedii.
Często się w pracach błędnie pokazuje jakoby idea Chorwackiej cerkwi prawosławnej powstała w okresie Niezależnego Państwa Chorwackiego. Idea ta, jednak sięga swoimi korzeniami już drugiej połowy XIX wieku, kiedy to wielu prawosławnych chrześcijan określało się jako Chorwaci, tak jak i wielu z wybitnych osobowości będąc prawosławnymi, identyfikowało się jako Chorwaci.
Za przykład może posłużyć osoba Augusta Harambašića, wybitnego pisarza, tłumacza i polityka Chorwackiej Partii Prawa, w swoich poglądach wierny naśladownik "ojca chorwackiego narodu" Ante Starčevića. Stjepan Miletić, pierwszy administrator Chorwackiego teatru narodowego, członek ChPP; Nikola Kokotović,dziennikarz, członek Czystej Partii Prawa, przeciwnik wielkoserbskiej idei i zjednywania prawosławia z serbskością. Dimitrije Demetar, pisarz i działacz teatralny; Petar Preradović, poeta, Milan Ogrizović, pisarz i członek ChPP i Danilo Medić, poeta, członek ChPP. W tym czasie rodzili się i później znana elita pierwszej połowy XX wieku, :generał Svetozar Borojević, Fedor Dragojlov, Đuro Grujić, Georg Dragičević, Milan Emil Uzelac, najsławniejszy antykomunistyczny partyzant (križar) Delko Bogdanić i inni.
Jeszcze w czasie powstania Rakovickiego 8 października 1871r, współpracowało wielu prawosławnych którzy określali się jako Chorwaci. Do całkowitego utożsamienia serbskości i prawosławia, dochodzi za czasów bana Khuena Hedervarya, który chciał w ten sposób złamać oprór stawiany przez Chorwatów.
Eugen Kvaternik w 1861 roku, zaproponował stworzenie Chorwackiej cerkwii prawosławnej. Biorąc pod uwagę fakt, że napadał Rosję która "słowiaństwu, właściwie ilirojugosłowianom i serbstwu grozi istnieniu zachodnich ale i wschodnich Chorwatów", zaproponował powołanie "na przykład synodu lub patriarchatu prawosławnej chorwackiej cerkwi".
Eugen Kvaternik udokumentował swoje oświadczenie, które przekazał banowi na audiencji 3 grudnia 1861 roku, gdzie podkreślił potrzebę powołania do życia patriarchatu chorwackiej prawosławnej cerkwi. Antun Radić napisał (Sabrana djela, sv. III, str. 318) że "dopiero od 30 do 40 lat jak ludzie greckiej lub prawosławnej wiary zaczęli siebie nazywać Serbami", a w artykule "Hrvatska pravoslavna Crkva ( (Sabrana djela, sv. V, str. 51.-54.) że "prawosławni Grecy mają swoją grecką Cerkiew, prawosławni Rosjanie swoją Rosyjską, prawosławni Serbowie, swoją serbską, a prawosławni Chorwaci - oni nie mają swojej Cerkwi ale muszę chodzić do serbskiej!"
W 1911r Niko Bjelovučić w książce "Trijalizam i hrvatska država" podkreślił potrzebę podzielenia prawosławnej cerkwii na dwie części, tak aby istniała "a) serbsko-prawosławna dla Serbów i b) chorwacko-prawosławna dla Chorwatów prawosławnej wiary".
Wedle spisu ludności z 1931 roku, na obszarze który przypadł NDH (Niezależne Państwo Chorwackie) mieszkało 6.042.306 osób, a z tego 1.845.340 (czyli 30,5%) prawosławnych. Większością z nich byli Serbowie, a mniejszą grupę stanowili Rusini, Ukraińcy, Bułgarzy i inni. Wszyscy oni przypadali Serbskiej Cerkwi Prawosławnej. Z upadkiem Jugosławii i powstaniem NHD, ogłoszono że zwierzchnictwo SCP na obszarze NDH nie jest już respektowana, z uwagi na to iż prawosławna cerkiew organizacyjnie związana jest z państwem. Ministerialną decyzją z 18 lipca 1941 roku zniesiono nazwę serbsko-prawosławna wiara i zamieniono ją na wschodnio-grecką, która to była w użyciu przed 1918r. Z dniem 5 grudnia 1941r. przestał obowiązywać na obszarze NDH także juliański kalendarz, który w dalszym ciągu i dziś korzystają niektóre cerkwie prawosławne. Odbyła się i akcja przymusowego przechodzenia Serbów na katolicyzm.
W pierwszych miesiącach 1942roku, okazało się jednakże oczywistym, że początkowa silna represja wobec Serbów nie przynosi pożądanych rezultatów. Na terytorium włoskiej strefy okupacyjnej włoskie wojska nadały czetnickim grupom status sił koalicyjnych (milicji). Na obszarze niemieckiej okupacji również bardzo aktywni byli czetnicy i partyzanci, także Niemcy i Włosi naciskali na Pavelića aby zaprzestać represji, oraz polepszyć relacje z Serbami.
W ten sposób akcję przymusowej katolicyzacji (przy masowych rzeziach i wypędzeniach) zamieniono powołaniem narodowej cerkwii prawosławnej. Dla tej decyzji argumentem był fakt, że cerkiew wszędzie związana jest z państwem i po zasadzie przyjętej jeszcze na soborze ekumenicznym w Chaldeconie w 451r. Na przestrzeni historii zależnie od politycznych przemian, powoływane i znoszone są autokefalne cerkwie prawosłąwne (niezależne od ekumenicznego patriarchatu w Konstantynopolu) w Bułgarii, Macedonii (Ohrydska arhiepiskopia), Serbii itd., a trwale jedynie w Rosji od 1448 istnieje autokefalna cerkiew. Po tym jak bałkańskie państwa w XIXw wyzwoliły się spod osmańskiej władzy, powstały niezależne narodowe cerkwie: grecka, serbska bułgarska, rumuńska; na czele każdej stoi patriarcha który jest formalnie równoprawny konstantynopolitańskim i moskiewskim patriarchowi (papież aż do 2006r nosił tytuł patriarchy Zachodu). W XX w. (1937.) powołana jest i autokefaliczna Albańska prawosławna cerkiew.
Ante Pavelić powołanie autokefalicznej cerkwi ogłosił na przemówieniu w chorwackim parlamencie 28 lutego 1942r:
"Na prawosławie nie naciska nikt, ale w chorwackim państwie nie może być serbskiej cerkwi prawosławnej. (...) Jeśli kościelna organizacja nie jest internacjonalna, jeśli jest partykularna zatem może istnieć jedynie narodowa chorwacka, zatem może istnieć tylko taka, która w swoim duchownym życiu realizuje i korzysta całkowitą duchową wolność, wolność sumienia, ale w innych aspektach musi być pod nadzorem chorwackiego państwa i jego instytucji" (cit. w:Matković, str. 115-116)
W marcu 1942r rozpoczęły się rozmowy o powołaniu autokefalicznej cerkwi. Władze NDH nie chciałby bezpośrednio rozmawiać z przedstawicielami Serbskiej prawosławnej cerkwi, tak też rozmowy toczył się za pośrednictwem Miloša Obrkneževića, wcześniejszego wieloletniego urzędnika i prawnego doradcy SPC w Srijemskich Karlovcach (w czasie trwania NDH przemianowanej na "Chorwacke Karlovce").
Niego samego w funkcji pośrednika trzykrotnie przyjął sam Pavelić. Podczas rozmów przyjęto propozycję Konstytucji Chorwackiej cerkwi prawosławnej, która odwzorowana była na Konstytucji SPC, oraz propozycję kandydatów na najwyższe urzędy w kościelnej hierarchii. Obie propozycja weszły w życie decyzją poglawnika. Konstytucja ChCP weszła w życie 6 czerwca 1942r.
Formowana z inicjatywy Ante Pavelića po roku od powstanie Niezależnego Państwa Chorwackiego, w próbie naprawienia relacji z serbską mniejszością i jednocześnie uniemożliwienia powiązania z Belgradem poprzez Serbską prawosławną cerkiew prawną decyzją poglawnika Ante Pavelića 6 czerwca 1942 roku, z podstawą rozporządzenia o Chorwackiej prawosławnej cerkwii z 3 kwietnia 1942 roku, opublikowane w Narodnych novinach nr 77 z 7 kwietnia 1942r.
Na czele Chorwackiej prawosławnej cerkwi ustanowiony został był metropolita Nowomoskiewski Germogen (1861-1945), emigrant z ZSSR . Według Konstytucji ChCP na jej czele stać winien patriarcha w zgodzie z ekumenicznym patriarchą w Konstantynopolu. Z powodu wojennych okoliczności nie było to możliwe, Germogen zasiadł na czele ChCP w godności metropolity. O Konstytucji ChCP i mianowaniu metropolity Germogena powiadomiony został i patriarcha SPC Gavrilo Dožić (który został internowany przez Niemców) i jego zamiennik w Belgradzie metropolita Josif Cvijović. Ingres Metropolity Germogen miał miejsce 7 czerwca 1942 roku w prawosławnej cerkwi Świętego Przemienienia w Zagrzebiu.
Zgodnie z ustrojem ChCP Patriarchą jest archiepiskop Grigorij Ivanovič Maksimov, imię zakonne Germogen. Tytuł który nosi patriarcha: metropolita zagrebaczki i całej Chorwacji. Językiem liturgicznym był chorwacki zapisywany łacinką. Przy Zagrebaczkiej metropolii powołano trzy eparchie: brodską, sarajevską i petrovaczką. Na opustoszałe parochie (parafie) wprowadzeni zostali młodzi prawosławni kapłani ze Śremu. Ze względu na niewystarczającą liczbę księży, przyspieszony został proces edukacji kleryków, aby także oni mogli zostać delegowani do pracy w parafiach na teranie NDH. Ich rozmieszczenie leżało jedynie i wyłącznie w gestii Chorwackiej cerkwi prawosławnej. Rozpoczęto również druk prawosławnych kalendarzy, modlitewników bez jakichkolwiek politycznych tekstów. Wartościowe kościelne przedmioty (ikony, ikonostasy) i umeblowanie z uszkodzonych lub zniszczonych cerkwii zostało zabezpieczone i chronione w Muzeum sztuki i rzemiosła.
Stworzenie Chorwackiej prawosławnej cerkwi, było nowym etapem tolerancyjnej polityki wobec Serbów, z celem osłabienia ich oporu wobec NDH. Postęp tolerancji religijnej objawiał się także, organizowaniem procesji i obchodów świąt prawosławnych na planu bana Jelačića. Prawosławne święta zostały również uznane za państwowe dni wolne od pracy. Świadkowie tych wypadków różnie oceniają znaczenie powołania ChCP: czy "przeszkodziła w dalszym eksodusie prawosławnych, czy też nie miała większego wpływu". Prawosławni jednak nie zostali zrównani z prawami i obowiązkami z pozostałymi obywatelami, a wypędzenia (za którymi skrywali się tzw: 'dzicy ustasze') były kontynuowane. (Mužić, str. 52-54)
Alojzije Stepinac raz przy okazji powiedział, z uśmiechem parochowi Vilimowi Cecelji, z okazji uroczystego przyjęcia archiepiskopa Germogena u poglavnika Pavelića, przed powołaniem ChCP "Widzisz, mnie nikt nie wyczekiwał... ile razy żołnierze chcieli mnie przeszukać... a patriarchę wyczekują z oddziałem honorowym... a kiedy ja zalecałem powołanie Chorwackiej cerkwi prawosławnej, wtedy nie było sensu".
Kiedy NDH padła, władza komunistyczna zlikwidowała ChCP i po zakończeniu II Wojny Światowej metropolita Germogen jak i większa część księży ChCP została zamordowana, gdyż uważano ich za zagrożenie antykomunistyczne. Ponownie oddano jurysdykcję Serbskiej cerkwi prawosławnej w Chorwacji.
W emigracyjnych chorwackich kręgach myśl o odnowieniu Chorwackiej cerkwi prawosławnej istniała przez cały czas od jej likwidacji w 1945 roku. Także, na terytorium socjalistycznej Jugosławii działały opozycyjne środowiska która nosiły się z podobną ideą, jednakże propaganda komunistyczna naznaczyła te środowiska mianem ustaszy i powiązała idee odnowienia ChCP z reaktywacją Niezależnego Państwa Chorwackiego.
W 2010 roku pojawiła się inicjatywa za odnową Chorwackiej cerkwii prawosławnej, 13 marca 2010 w Zadarze ogłoszono, powołanie do życia stowarzyszenia "Chorwacka prawosławna wspólnota". Na stan obecny do stowarzyszenia wstąpiło około 500 osób."
z chorwackiego przetłumaczył xpictianoc
.png "Croentuzjasta")
.png "Odkrywca")
.png "Podróżnik")
Ja mam tylko z Kotoru. Z Dubrovnika robione analogiem, jeszcze nie wywołane 
