-
Januszu , Lidio ... witajcie !
No to teraz ... garść informacji o miejscu w którym się znaleźliśmy.
W związku z tym , że temat języków w Południowym Tyrolu został już poruszony (
longtom,
Franz ) myślę, że nastąpił dobry moment, aby przybliżyć parę faktów charakterystycznych dla tej krainy.
Trzy języki : niemiecki , włoski, ladyński i zazębiające się zwyczaje , historie ... no tak, ale po kolei!
Tym trzecim językiem posługuje się 18 tys. osób zamieszkałych głównie w dolinach Val Gardena/Gröden i Val Badia/Gadertal. Co prawda Wikipedia mówi o 30 tys. ... ale podana przeze mnie liczba pochodzi z aktualnych, oficjalnych źródeł Południowo Tyrolskich ... może Wikipedia dolicza dialekty o których wspominał Wojtek .
Ladyński jest pierwotnie używanym językiem regionu powstałym w okresie rzymskim. Dopiero w 1951 roku uznano Ladynów za oddzielną grupę językową. Dzisiaj należy do najmniejszych języków w Europie. W Dolomitach często spotkać można wpływ tej kultury w nazwach np. lech ( jezioro) , piz (szczyt) , furcela (przełęcz).
Cały region alpejski był pograniczem od wieków. Rzymianie twierdzili , że za Tyrolem rozpościera się Północ, natomiast dla cesarzy niemieckich za Brennerem, rozpoczynało się Południe. Pierwsza wzmianka o Tyrolu pochodzi z 1271 roku a w 1330 Tyrolczykom przyznano "Wielką kartę Swobód" ... czyli autonomię, z której byli zawsze dumni i bardzo o nią walczyli ze wszelkimi próbami ograniczania tego statusu.
Niestety dwudziesty wiek i faszystowska polityka italianizacyjna zniszczyła tą kulturową i polityczną samodzielność.
W 1919 roku południowy Tyrol - obszar na południe od Brenner zostaje oddzielony po pięciu wiekach bytności pod panowaniem austriackim i przypada Włochom.
Była to wojenna zdobycz przyznana w 1915 roku przez zwycięskie mocarstwa I wojny światowej . Polityka italianizacyjna Mussoliniego została rozpoczęta w 1922 roku, wówczas wszystko co niemieckie i brzmiące po niemiecku stało się zabronione. W 1939 roku Mussolini i Hitler zawarli umowę o przesiedleniu ... 85 % ludności niemieckojęzycznej chciało przenieść się do Niemiec. Tę masową emigrację wstrzymały działania wojenne.
Po II wojnie światowej potwierdzona zostaje granica biegnąca przez przełęcz Brenner. Od tego czasu następują długotrwałe i trudne negocjacje a czasem i walka o autonomię.
W końcu w 1972 roku to się udaje i Południowy Tyrol zdobywa autonomię po raz drugi , ale na własną władzę ustawodawczą i wykonawczą we wszystkich dziedzinach życia czeka jeszcze 20 lat gdyż dopiero w 1992 roku Austria formalnie uznała przynależność Południowego Tyrolu do Włoch. Statut Autonomiczny z 1972 roku gwarantował równouprawnienie języków niemieckiego i włoskiego w całej prowincji, dwujęzyczność napisów w miejscach publicznych, nauczanie w szkołach obu języków. W 1992 roku wszedł drugi statut autonomiczny, zapewniający dużą samodzielność i niezależność od państwa.
No i właśnie stąd ta dwujęzyczność nazw.
Obecnie wszystkie żyjące tu nacje posługują się na co dzień swoimi językami, pielęgnują własne kultury i żyją we wspólnocie. Duże znaczenie na "załagodzenie sytuacji" w tym rejonie miała rozwijająca się intensywnie od lat 60 ubiegłego stulecia turystyka i ze względu właśnie na duży ruch turystyczny Tyrol Południowy jest dziś jedną z najbogatszych części Włoch.
... Południowy Tyrol ... jest jednocześnie włoski I bardzo austriacki. Łączy to, co najlepsze u obu nacji: włoską kuchnię, elegancję i modę z austriackim porządkiem i precyzją. Na ulicy możesz usłyszeć, jak jeden mieszkaniec wita drugiego po włosku, a tamten odpowiada po niemiecku ( jeśli jest tam trzeci, to dorzuci coś po ladyńsku ...)! napisy i drogowskazy są dwujęzyczne; włoskie i niemieckie a w niektórych dolinach nawet trójjęzyczne , bo także po ladyńsku. Większość (bo ponoć 70% mieszkańców ... w rozmawia w domu po niemiecku. Sam region funkcjonuje pod dwoma nazwami jako Südtirol (Południowy Tyrol) i Alto Adige (Górna Adyga).
Vito Casetti
Nastąpiło szczęśliwe
połączenie włoskiej fantazji z austriacką precyzją ... jak określił Casetti w swojej książce o Dolomitach ... to wszystko w powiązaniu z warunkami naturalnymi stworzyło według mnie (pewnie nie tylko) ... jeden z ciekawszych regionów Europy.
Dzisiaj autonomia Południowego Tyrolu, uważana jest na całym świecie za modelową koncepcję dla mniejszości narodowych.
Pozdrawiam