Nie tylko połoniny… Bieszczady 2020, Sanok 2021

Z „sekcją samochodową” umówiłyśmy miejsce, gdzie spotkamy się na wspólny obiad. „Sekcja piesza” miała do przejścia kawałeczek, akurat żeby zaostrzyć apetyt i nabrać ochoty na piwko .

Gdzieś przy ul. Zamkowej…



Minęłyśmy pomnik pamięci żołnierzy WOP poległych w walkach z UPA znajdujący się przy ul. Mickiewicza.



Na spożycie obiadu wybrałyśmy „Dworek Sanocki” przy ul. 2-go Pułku Strzelców Podhalańskich, zbudowany w 1936 r. Pierwotnie mieściła się tu gospoda na potrzeby oficerów Pułku Strzelców Podhalańskich.





Nakarmiono nas tu wyśmienicie (ja zdecydowałam się na pstrąga), piwko Bieszczadnik też było super.





Tyle, że beczka właśnie się kończyła i na poprawkę był już Leżajsk…

W drodze do naszego Zielonego Domku, zaglądnęłyśmy na dość blisko położone cmentarze.
Najpierw niewielki kirkut przy ul. Kiczury – pozostałości cmentarza żydowskiego założonego na przełomie XVIII i XIX wieku, zniszczonego przez Niemców w czasie II wojny światowej.





Zachowało się kilkadziesiąt macew, w tym wiele uszkodzonych.









W czasie II wojny miały tu miejsce masowe egzekucje Żydów, co upamiętnia niewielki obelisk postawiony w latach 90.XX w.

A teraz sanocki Cmentarz Centralny założony w 1784 r. po ukazaniu się dekretu cesarza Józefa II nakazującego natychmiastowe przeniesienie wszelkich cmentarzy parafialnych i przykościelnych poza mury miejskie. W 1895 roku cmentarz powiększono wg projektu miejskiego architekta inż. Władysława Beksińskiego. Z biegiem czasu obszar cmentarza był ponownie powiększany, obecnie jego całkowita powierzchnia wynosi niespełna 8 ha.

W zachodniej części cmentarza, niedaleko domu przedpogrzebowego, znajduje się pomnik Pamięci Ofiar Polskiej Golgoty Wschodu, składający się z Krzyża Pamięci i głazów z tablicami. Pomnik powstał w 2008 r., upamiętnia ofiary zbrodni katyńskiej pochodzące z Sanoka i Ziemi Sanockiej.



W 2009 wokół Krzyża Pamięci posadzono 21 Dębów Pamięci, honorujących ofiary zbrodni katyńskiej, urodzone w Sanoku bądź związane z miastem. Łącznie imiennie upamiętniono 26 oficerów i funkcjonariuszy. W pobliżu Dębów Pamięci postawiono tablicę na której widnieją informacje o osobach dla których posadzono drzewa.



Przy głównej alei prowadzącej do starej kaplicy cmentarnej znajduje się Mauzoleum Ofiar II Wojny Światowej. W 1947 r. w podziemiach monumentalnego grobowca umieszczono urnę z ziemią spod Ściany Śmierci w Auschwitz-Birkenau oraz innych miejsc kaźni. W urnie znalazły się prochy kilkuset mieszkańców Sanoka i okolic poległych na frontach II wojny światowej, członków ruchu oporu, zamordowanych w hitlerowskich obozach koncentracyjnych, więzieniach i innych miejscach kaźni. Forma mauzoleum przypomina obozowy piec krematoryjny – posiada otwór frontowy oraz obelisk imitujący komin. Główna inskrypcja na tablicy brzmi: Ofiarę z krwi, cierpień i życia złożyli za Ojczyznę w II-giej wojnie światowej. Cześć ich pamięci. W sierpniu 1962 na bocznych ścianach pomnika umieszczono dwanaście tablic z brązu z imionami i nazwiskami ofiar (pierwotnie było umieszczonych 560 tożsamości , obecnie łącznie 577 osób).







W pobliżu Mauzoleum Ofiar II Wojny Światowej usytuowana jest zbiorowa mogiła 112 Polaków rozstrzelanych przez gestapo w lesie na górze Gruszka ponad Tarnawą Górną. W 2012 r. mogiła została odremontowana, a rzeźba sokoła odmalowana. W połowie 2013 r. po bokach pomnika umieszczono dwie tablice zawierające listę ofiar zamordowanych na górze Gruszka.

Stara kaplica cmentarna została zaprojektowana przez inż. Władysława Beksińskiego z przeznaczeniem na kaplicę grobową Józefy Habermann zm. 2 maja 1895 r. Neogotycka kaplica została wzniesiona w 1895 r., pod kaplicą zostali pochowani także inni członkowie rodziny Habermannów. Kaplica służyła za dom przedpogrzebowy, zaś po wybudowaniu pod koniec XX w. nowej kaplicy i domu przedpogrzebowego pozostaje nieczynna .





W pobliżu kaplicy znajduje się grobowiec rodzinny Beksińskich, w którym spoczywa m.in. Zdzisław Beksiński, oraz jego wcześniej zmarła żona i syn. Chociaż cała trójka od lat związana była z Warszawą, zgodnie z ich życzeniem zostali pochowani w Sanoku w rodzinnym grobowcu.

Długi weekend był jak zwykle stanowczo za krótki. W niedzielny ranek trzeba było pożegnać Zielny Domek…



Przed nami była długa droga powrotna do domu, niestety znacznie dłuższa, niż we wszystkie nasze poprzednie BożoCielne weekendy, na co z pewnością miało wpływ otwarcie na turystów po długim lockdownie. Niemniej jednak, o coś (w zakresie minimalnym) po drodze postanowiłyśmy zahaczyć .

Czerteż

Na początek cerkiew grekokatolicka Przemienienia Pańskiego w Czerteżu, bo przecież niedaleko Sanoka i jak najbardziej po drodze . Co prawda wiedziałam, że o wejściu za ogrodzenie raczej nie ma co marzyć, ale naiwnie sądziłam, że może jednak się uda? Niestety, nic z tego …





Cerkiew została zbudowana w 1742 r., ale z dużym prawdopodobieństwem jest to data przebudowy znacznie starszej świątyni. W wyniku przebudowy w 1836 r. bryła cerkwi została znacznie zmieniona - m.in. z trzech kopuł umieszczonych nad nawą, prezbiterium i babińcem pozostała jedna, kopuły nad prezbiterium i babińcem zamieniono wówczas na dachy dwuspadowe. Dalsze remonty datowane są na lata 1921, 1967 i 1998.







Wolnostojąca dzwonnic cerkiewna powstała w 1887 r.

Blizne

Obiektem, na obejrzeniu którego zależało mi szczególnie, był drewniany kościół Wszystkich Świętych w Bliznem. Zwróciłam nań uwagę już wtedy, gdy jesienią wracaliśmy z Bieszczadów, no ale wtedy godzina była już zbyt późna, żeby myśleć o zwiedzaniu.

Tym razem pora okazała się zbyt wczesna - trafiłyśmy bowiem na kompletnie zapełniony parking (akurat trwała msza w nowym kościele NMP Królowej Pełnej Łaski znajdującym się naprzeciwko zabytkowej świątyni), nie było miejsca na zaparkowanie nawet jednego auta, a nam potrzebne były trzy miejsca…
Z tego powodu, tylko jedna moja fotka ustrzelona z tego „niedostępnego” parkingu.



A kościół Wszystkich Świętych, jeden z najcenniejszych obiektów drewnianej architektury sakralnej w Polsce, wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego UNESCO, musi poczekać na inną okazję.
Kilka fotek, jakie zamieszczam, to ujęcia wykonane przez męża jednej z uczestniczek tegorocznego BBW, który zaglądnął do Bliznego przy okazji odwiedzania swej mamy, mieszkającej na Podkarpaciu.

Lutcza

Na ostatni przystanek krajoznawczy wytypowałam stary kościółek Wniebowzięcia NMP w zachodniej części wsi Lutcza, niedaleko drogi do Krosna. Świątynia stoi na pagórku, w widłach dwóch potoków.





Kościół zbudowano około 1464 roku, w 1 poł. XVI w. dobudowano murowaną zakrystię, a wieżę w 1 poł. XVII w. W 1670 r. kościół został częściowo strawiony przez pożar, spłonął wtedy dach i wieża. Odbudowa (jednocześnie z przebudową) nastąpiła dopiero w 1722 r. Około połowy XIX w. wykonano dekorację malarską kościoła, wybudowano także w jego obejściu murowaną dzwonnicę. Od około 1970 r. pozostawał nieużytkowany. W latach 2010–2014 przeprowadzono kompleksowy remont i konserwację wnętrza, po którym świątynia pełni funkcję kościoła filialnego.



Kościół to budowla pierwotnie gotycka, jednonawowa o konstrukcji zrębowej na kamiennym podmurowaniu . Wydłużone prezbiterium jest mniejsze od nawy, zamknięte trójbocznie z przylegającą od pn. murowaną, boczną zakrystią ze składzikiem. W bryle kościoła dominuje wysoki, strzelisty dwukalenicowy gontowy dach z sześcioboczną wieżyczką na sygnaturkę nad nawą, zwieńczoną blaszanym hełmem. Dach przechodzi w nieco niższy, wielospadowy nad prezbiterium, z którego opuszcza się jako pulpitowy nad zakrystią.

Byłyśmy wprawdzie nastawione na to, iż do wnętrza wejść się nie uda, ale spotkała nas miła niespodzianka . Pojawił się pan mieszkający „za płotem” (chyba w dawnej plebanii?) i powiedział, że może nas wpuścić do kościoła, jeśli wrzucimy jakiś datek do puszki znajdującej się w zakrystii. Oczywiście, skorzystałyśmy z takiego rozwiązania .





W ołtarzu głównym z 1 poł. XVIII w. znajduje się płaskorzeźba Wniebowzięcia Matki Bożej. Dwa neobarokowe ołtarze boczne powstały w 2 poł. XIX w. Łuk tęczy spinają dwie belki w wczesnobarokowym krucyfiksem (pocz. XVII w.) . W prezbiterium zachowała się ciekawa polichromia figuralno-ornamentalna.

Barokowa ambona pochodzi z 1 poł. XVIII (przekształcona została w XIX w. poprzez wprowadzenie neogotyckich podziałów korpusu), konfesjonały i ławki także są XVIII-wieczne. Chrzcielnica natomiast datowana jest na 1 poł. XVII w.









Chór muzyczny wsparty na dwóch słupach z barokowym prospektem organowym i parapetem o prostej linii, ozdobionym malowidłami z poł. XIX w. ze scenami z życia Matki Boskiej.