napisał(a) dangol » 01.09.2021 08:29
Północną pierzeję
Placu Św. Jana tworzą dwa budynki: Zajazd (siedziba dyrekcji Muzeum Historycznego) i willa Zaleskich.
Zajazd został wybudowany w latach 1775-1799, przebudowany w XIX w. na siedzibę straży miejskiej (odwachu), od 1908 (wg innych Źródeł – 1913) roku mieściła się tu apteka, a w latach 1944-1945 siedziba NKWD i areszt śledczy. Budynek stał się własnością Muzeum w 1950 roku, w latach 1971-1972 przeprowadzono konserwację i remont.
Secesyjna willa Zaleskich (tzw. „Sokole Gniazdo” , z uwagi na umiejscowienie tuż nad 40-metrową skarpą) została wybudowana w latach 1896-1910 wg projektu miejskiego architekta inż. Władysława Beksińskiego (drugim projektantem był Wilhelm Szomek). W okresie okupacji niemieckiej w willi pod przewodnictwem harcmistrzyni Jadwigi Zaleskiej prowadzono tajne nauczanie. Budynek wyremontowano w 1996 roku.
Przy willi Zaleskich umiejscowiona jest kapliczka św. Jana Nepomucena ufundowana w 1810 roku przez Franciszka Ksawerego Krasickiego jako votum, za ocalenie życia podczas salwowania się ucieczką konno, stromym zboczem do Sanu, po nieudanej ostatniej obronie zamku sanockiego przed Austriakami w czerwcu 1809 roku. Drewniana polichromowana figura Nepomucena powstała prawdopodobnie w XIX wieku. Na początku XXI wieku odnowiono figurę i odremontowano kapliczkę.
Ponadto na placu znajduje się pomnik Synom Ziemi Sanockiej poległym i pomordowanym za Polskę postawiony w miejscu, w którym w latach 1902–1941 stał pierwszy sanocki pomnik Tadeusza Kościuszki (obecny znajduje się przy ul. Kościuszki u podnóża Góry Parkowej – przechodziłyśmy obok, ale fotki nie mamy). Pomysł upamiętnienia tych, którzy zginęli lub zostali zamordowani w czasie II wojny światowej, powstał zaraz po zakończeniu wojny, jednakże jego realizacja nastąpiła dopiero po 1989 roku, gdy do Sanoka sprowadzono 36 urn z prochami mieszkańców miasta i okolic biorących udział w walkach na frontach wojny. Sam pomnik postawiono jeszcze później (2003-2005), u podnóża wmurowano urny z ziemią pochodzącą z miejsc bitew, w których brali udział Sanoczanie. Główna część pomnika to miecz stylizowany na krzyż w formie rozciętej pionowo w połowie, umieszczony na brukowanym ukośnym postumencie. Na lewym krańcu jest umiejscowiony herb Sanoka, na prawym krańcu Godło Rzeczypospolitej Polskiej, zaś pomiędzy nimi położono wykonane z brązu tabliczki przywołujące miejsca walk, martyrologii i kaźni począwszy od 1939 roku.
Widok ze skarpy przy pomniku na dzielnicę Błonie…