Dolny Śląsk i nieco dalej... (Gochy)

Wieża RTV na Łysej Górze…



Czy to jest dobre miejsce dla czarownic? Nie sądzę… Gołoborze byłoby lepsze !
r i sprawa będzie załatwiona. Głaz był jednak ogromny i ciężki, więc sił im brakło, aby donieść go do celu. Kamień upadł na ziemię na Górze Klonówce i leży do dziś w tym miejscu, a nazwany został Diabelskim Kamieniem. Diabły nazbierały więc w ogromną płachtę mniejszych kamieni z całej okolicy, aby zrzucić je na Święty Krzyż. Zanim jednak dotarły do klasztoru, obudzony ich łopotem kogut zapiał… Hałas zbudził mnicha, który uderzył w dzwon, myśląc, że nadszedł już czas na poranną modlitwę. Ogłuszone biciem dzwonów diabły upuściły płachtę i kamienie posypały się na zboczu góry, niedaleko klasztoru. Tak powstało tutejsze gołoborze, do którego za chwilę „dojdziemy”



Aby gołoborze oglądać wygodnie , w 2005 roku powstała nad nim platforma widokowa. Wstęp na nią jest płatny. Ci, którzy na Święty Krzyż dotarli od parkingu w Hucie Szklanej, w związku z czym nie płacili za wstęp do ŚPN, za wejście na platformę płacą 10 zł. Posiadający nabyte wcześniej bilety do parki narodowego, teraz płacą 6 zł (z biletem ulgowym 3 zł).







Kolejny odcinek będzie poświęcony temu, co widać z platformy.

Widok jest dość rozległy, ale najważniejsze jest to, co widać blisko – gołoborze i pogański wał kultowy z VII - IX wieku.
Gołoborze ( „gołe od boru”) to obszar położony na zboczu lub grzbiecie górskim pokryty rumoszem skalnym.



Łysogóry mają 15 km długości. Są starym pasmem górskim zbudowanym z twardych bloków kambryjskiego piaskowca kwarcytowego i łupków powstałych na początku ery paleozoicznej, ponad 500 mln lat temu . Wyróżniają je kwarcytowe rumowiska, położone zwłaszcza na północnych stokach. Przypuszcza się, że gdy w plejstocenie podczas zlodowacenia północnopolskiego (bałtyckiego) na przedpolu gór zatrzymał się lądolód, wyższe niż dzisiaj kwarcytowe granie wystawały ponad wieczne śniegi. W Górach Świętokrzyskich panował wtedy klimat peryglacjalny, powodujący silne procesy wietrzenia mrozowego piaskowców kwarcytowych. Najważniejszym warunkiem tworzenia się gołoborzy jest panowanie klimatu z długimi okresami częstych wahań temperatury w pobliżu zera stopni Celsjusza. Marznąca woda uwięziona w szczelinach skalnych zwiększała swoją objętość i rozsadzała skały. Bloki skalne z hukiem spadały w dół, tworząc na stokach rumowiska, które omijała roślinność. Powstawaniu gołoborzy sprzyjało nachylenie zbocza, po którym zsuwała się zwietrzelina, tworząc skalne pola o dużej powierzchni.



Gołoborza świętokrzyskie w przeciwieństwie od rumowisk skalnych powstających dziś w Tatrach są położone poniżej górnej granicy lasu. Na północnym stoku Łysej Góry, pierwszy poziom gołoborza ma swój początek na wysokości około 400 m n.p.m. Są to pojedyncze gołoborza położone w dolnych partiach Pasma Łysogórskiego. Pas środkowy tworzą nieliczne wysepki na wysokości około 470 m n.p.m. Górny pas gołoborzy występuje powyżej 545 m n.p.m. Swój najwyższy poziom osiąga na Łysicy. Najniższe poziomy gołoborzy świętokrzyskich charakteryzują się większym zaokrągleniem powierzchni poszczególnych bloków skalnych w stosunku do gołoborzy położonych na wyższych poziomach. Świadczy to o dużym transporcie głazów, co doprowadziło do zaokrąglenia ostrych brzegów kamieni. Średni ciężar głazów budujących wszystkie łysogórskie gołoborza wynosi 110 kg.





Niestety, gołoborza systematycznie zarastają ze względu na ciągły, choć powolny proces sukcesji roślinnej pierwotnej. Dawniej powierzchnia otwartych gołoborzy w Łysogórach wynosiła około 1.000 ha, z których do dnia dzisiejszego bezleśne pozostało nieco ponad 22 ha . Większa część dawnych gołoborzy została opanowana przez zespół jarzębiny świętokrzyskiej ( jarząb pospolity i towarzyszące mu rośliny).



Gołoborze na północnym zboczu Łysej Góry jest największym w Górach Świętokrzyskich i jednym z największych w średniogórzu Środkowej Europy. Nosi imię znanego botanika i leśnika prof. Romana Kobendzy i zajmuje 3,84 ha powierzchni. Ta rozległa powierzchnia utworzyła się w wyniku połączenia ze sobą fragmentów dwóch sąsiadujących ze sobą gołoborzy. Według badań profesora, największa miąższość gołoborza wynosi ponad 4 m. Dla gołoborza charakterystyczny jest także brak rumoszu drobnoziarnistego.



Rumowiska skalne Tatr lub Sudetów powstają współcześnie powyżej górnej granicy lasu w warunkach ostrzejszego klimatu wzmagającego procesy wietrzenia.

Nad gołoborzem przebiega pogański wał kultowy z VII - XI wieku n. e. , ułożony z głazów piaskowca kwarcytowego.



Od najdawniejszych czasów ludzie chętnie wybierali naturalne wzniesienia na miejsca kultu. Tak też było na Łysej Górze. Jej szczyt opasano kamiennym wałem, wyznaczając w ten sposób miejsce do czczenia słowiańskich bożków. Zapiski benedyktyńskie z XVI wieku podają, że Łysa Góra poświęcona była trzem bóstwom o nazwach: Nazywali się Świst, Poświst i Pogoda ( nosili też imiona też Łada, Boda i Lela). W pobliżu wału ludność w okresie początku wiosny gromadziła się w celu odprawienia modłów i składania ofiar wspomnianym wyżej bóstwom. Wał przypomina kształtem wydłużoną, podzieloną na dwa łuki elipsę. Jego długość wynosi około 1,5 km, a wysokość miejscami dochodzi do ponad 2 m (choć z pewnością w momencie ukończenia budowy wał był wyższy). Wnętrze wału zbudowano z głazów, których ciężar dochodzi do 100 kilogramów. Zewnętrzne warstwy ukończonych części wału zostały obłożone drobniejszymi kamieniami.
Wał kultowy otaczający szczyt Łysej Góry podzielić można na część wschodnią i zachodnią. Pierwotne wejście na teren otoczony wałem znajduje się po wschodniej stronie szczytu Łysej Góry. Odcinek ten posiada największą wysokość i charakteryzuje się bardzo starannym wykonaniem, co może świadczyć o całkowitym ukończeniu budowy. Zupełnie odmienny stan przedstawia część zachodnia. Wał jest tutaj wyraźnie niedokończony – brakuje obłożenia z drobno potłuczonych kamieni. Przyczyną przerwania budowy mogło być prawdopodobnie wydanie przez Bolesława Chrobrego zakazu stosowania praktyk pogańskich.

Opuściłyśmy platformę widokową i przez teren sanktuarium na Świętym Krzyżu wróciłyśmy do miejsca odpoczynku ponad schodami na niebieskim szlaku.

Do Nowej Słupi postanowiłyśmy zejść inna drogą – znakowaną czerwono przyrodniczą ścieżką edukacyjną „Śladem czarownic, pogańskich kultów i powstańczych kryjówek”.





Wybór okazał się słuszny, gdyż schodów nie było wcale, a kamieni na ścieżce znacznie mniej, niż na Drodze Królewskiej.

Świętokrzyska Puszcza przez wieki była świadkiem licznych potyczek, bitew i innych wydarzeń historycznych. Las od zawsze wspierał partyzantów w walce, dawał schronienie i umożliwiał zorganizowanie zasadzki. Na skraju lasu powyżej Nowej Słupi w okresie Powstania Styczniowego 1863 roku, toczył bitwy i stacjonował tu ze swoimi oddziałami generał Marian Langiewicz. Z lasami Parku związani są też inni dowódcy powstania: generał Dionizy Czachowski i książę Józef Hauke-Bosak.
W czasie drugiej wojny światowej działały na tych terenach oddziały partyzanckie dowodzone przez Jana „Piwnika” Ponurego, Eugeniusza Kaszyńskiego „Nurta”, Mariana Sołtysiaka „Barabasza” i Henryka Dobrzańskiego „Hubala”.
Zbiorowa mogiła przy ścieżce jest mogiłą około 200 mieszkańców Nowej Słupi oraz innych okolicznych wsi rozstrzelanych tutaj przez 62 pluton zmotoryzowany niemieckiej żandarmerii, dowodzony przez cieszącego się złą sławą Alberta Schustera. Żandarmi do połowy maja 1943 r. przeprowadzili w okolicy szereg akcji pacyfikacyjnych. 6 marca w Bartoszowinach zamordowali 12 osób, w tym 7 dzieci, w Hucisku dwoje dzieci, w Paprocicach, Płuckach i Woli Zamkowej 26 osób. 22 kwietnia w Hucie Szklanej 10 osób, 1 maja w Jeziorku 11 osób, 4 maja w Celinach Bodzentyńskich 4 osoby. Żandarmi dokonywali jednocześnie aresztowań ludzi podejrzanych o współdziałanie z ruchem oporu. Aresztowanych rozstrzeliwano na Skałce, na granicy Świętokrzyskiego Parku Narodowego. Część ofiar ekshumowano po wojnie i przeniesiono na okoliczne cmentarze.

Napis na płycie brzmi:
Tu spoczywa około 200 osób
okolicznych wsi zamordowanych
przez okupanta niemieckiego
w latach 1939-1945
tylko za to że byli Polakami
Przechodniu schyl czoło
przed prochami bohaterów





Ostatni punkt ścieżki edukacyjnej to Skałki Massalskiego.



Łysogórskie piaskowce kwarcytowe mają ponad 500 milionów lat. Dla porównania, najstarsze skały w Polsce to magmowe hornblendyty z Bystrzycy Górnej w Górach Sowich, których wiek określa się na 1,2 miliarda lat . W wielu miejscach ŚPN możemy zaobserwować wychodnie skalne, stanowiące unikalne mikrosiedlisko dla dużej liczby glonów, grzybów, mchów i porostów przystosowanych do życia na skale.



Ścieżka przyrodnicza łączy się z niebieskim szlakiem przy kasach biletowych do parku narodowego nad „Karczmą Mnicha” w Nowej Słupi.

Tym razem nie zdecydowałyśmy się na „Karczmę Mnicha”, chciałyśmy wstąpić do „Świętokrzyskiego Dworu” w Wólce Milanowskiej. Niestety, restauracja była zarezerwowana na jakieś wesele. Zamiast tego, zasiadłyśmy więc na tarasie Zajazdu na Widoku w Krajnie, a więc bardzo blisko Świętej Katarzyny.





Wieczór – jak zwykle. Tyle, że już ostatni na tegorocznym BBW…

Bodzentyn

Niedziela to czas powrotu…

Gdyby nie to, że właśnie zaczęły się upały, mogłybyśmy z rana coś jeszcze zwiedzić w okolicy. Co prawda, po opuszczeniu agroturystki podjechałyśmy do Bodzentyna, ale zabawiłyśmy tam znacznie krócej, niż na to miasteczko zasługuje. Początki jego historii sięgają średniowiecza, gdy około 1355 r. krakowski biskup Bodzenta (Bodzanta , Bodzęta) herbu Poraj założył miasto na prawach średzkich i a na wzgórzu nad rzeką Psarką kazał wybudować kościół i zamek biskupi. Bodzenta był ważną personą, nie bał się nawet panującego wówczas Kazimierza Wielkiego i obłożył go ekskomuniką ( powodem było osunięcie prawowitej ślubnej żony Adelajdy Heskiej i bigamiczny związek króla z praską mieszczką Krystyną Rokiczanką)...

Prawa miejskie Bodzentyna potwierdził w 1414 r. król Władysław Jagiełło, zmieniając ich formę z średzkich na magdeburskie. Z biegiem czasu nad Psarką powstały przedmieścia z drugim rynkiem oraz kościołem. Bodzentyn pozostawał miastem do 1870 r. W roku tym carskim ukazem utracił swoje prawa, jak wiele polskich miast zaangażowanych w powstanie styczniowe. Ponownie miastem stał się w 1994 r.

Auta zaparkowałyśmy (bezpłatnie) na Rynku Górnym.



Kolumna św. Floriana stanęła na rynku w 1807 roku, odnowiono ją w roku 1907. W 1945 r. figura ś. Floriana została uszkodzona pociskami armatnimi, a w 1946 r. huragan powalił ją na ziemię. Na odbudowę figury konserwator zabytków nie miał funduszy, więc jeden z mieszkańców dwa lata później zrobił to sam. Obecny św. Florian zamiast sztandaru trzyma krzyż.



W parafialnym kościele Wniebowzięcia NMP i Św. Stanisława Biskupa i Męczennika trwała akurat niedzielna Msza, więc nie udało się zwiedzić zabytkowego wnętrza.

Spacer po Bodzentynie ograniczył się do dotarcia do pobliskich ruin zamku biskupów krakowskich.



Wspomniany wcześniej biskup Bodzenia w 1365 r. kazał wybudować na wzgórzu otoczony fosą zamek, u którego podnóża płynęła szeroka wówczas rzeka Psarka, stanowiąc naturalną zaporę przed najeźdźcami. Pięć lat później biskup koronował w Krakowie Ludwika Węgierskiego na króla Polski.
Do najsławniejszych gości w zamku należał król Władysław Jagiełło, który przybył do Bodzentyna w 1410 roku, tuż przed bitwą pod Grunwaldem, przy okazji pielgrzymki na Święty Krzyż . Orszak królewski zjechał 19 czerwca prosto z Łysej Góry. W zamku biskupów stawił się kwiat rycerstwa polskiego, Jagiełło przyjął tu posłów książąt pomorskich.
W 1413 roku wielki pożar strawił zamek, jego odbudową zajął się kardynał Zbigniew Oleśnicki, wówczas powstało gotyckie skrzydło mieszkalne. Po kolejnych przebudowach zamek tracił charakter obronny, przypominając coraz bardziej renesansowy pałac. W latach 1657-1691 biskupi nadali mu charakter barokowy.
Po wybudowaniu pałacu biskupiego w Kielcach w 1642 roku , ten bodzentyński zaczął tracić na znaczeniu. W XVIII prowadzono już raczej tylko prace o charakterze remontowym. Gdy w 1789 roku upaństwowiono dobra kościelne, w zamku urządzono spichlerz (1795-1809), a potem szpital wojskowy. W późniejszym okresie próbowano utworzyć w zamku fabrykę , potem siedzibę władz męskich, ale nic z tego nie wyszło. Od 1814 roku obiekt pozostawiony bez opieki zaczął być rozbierany przez miejscowych, poszukujących darmowego materiału budowlanego. Na skutek tych działań zawaliła się część ścian, zamek stał się ruiną. Chociaż już w 1902 roku uznano pozostałości zamku za zabytek i otoczono ochroną, nie powstrzymało to okolicznych rabusiów od dalszej eksploatacji budowli...

Do czasów obecnych zachowały się fragmenty wszystkich trzech skrzydeł budynku mieszkalnego, spośród których względnie najlepiej wygląda skrzydło południowe. Wciąż stoją tam ściany zewnętrzne, ale już bez stropów. Przetrwał wykuty z czerwonego piaskowca portal bramny oraz dość wyraźny zarys całego pałacu. Mury obronne, niegdyś otaczające cały kompleks pałacowy, zostały niemal całkowicie rozebrane (pozostał jedynie ich krótki fragment)

Jeszcze tylko lody dla ochłody w „Gelato” na bodzentyńskim rynku i rozpoczęłyśmy jazdę do domu.

Kawka gdzieś po drodze...





Potem burgery przy jednej ze stacji paliw na S8… W domu byłam ciut po Grześku, który wraz kolegami (małżonkami sporej części uczestniczek BBW ) tym razem żeglował po Bałtyku (odwiedzili kilka miejsc na Bornholmie i Rugii).

Zazwyczaj, kończąc BBW, ustalałyśmy kierunek na rok kolejny. Tym razem nie ma ostatecznej decyzji, więc gdzie będziemy w 2023 ???

Majówka na Gochach 2023

Przed kilku laty były coroczne rowerowe majówki po winnych morawskich ścieżkach, od jakiegoś czasu w tym terminie bywamy na kaszubskich Gochach. Zimniej, mniej zielono, ale leż fajnie . Pokażę więc ciut fotek z tegorocznego wypadu…

Spacer wokół jeziora Gwiazda



Przez ponad ćwierć wieku , okolice jeziora mamy już dobrze poznane. Zwłaszcza rowerowo, ale tym razem zdecydowaliśmy się na spacer. Z tego też względu, niektóre ścieżki były nieco inne, niż podczas wycieczek na kołach. Większość jednak to któreś z rzędu powtórki.



Brzeziński Młyn położony jest w przesmyku między Gwiazdą i Gwieździńcem.

Zagroda weselna Falk…





… oraz młyn wodny.