Dolny Śląsk i nieco dalej... (Gochy)

dangol napisał(a):Hmmm... Nie mam pojęcia, dlaczego tak widać u Ciebie. U mnie jest OK, zarówno na laptopie jak na smartfonie, tak jak było w naturze (być może niektóre uda też takie są ). Ciekawe, czy u innych też widać takie rozciągnięte???

Nie będę wypowiadał się na temat ud - nie znam się , ale u mnie wszystko wygląda o.k.
Spróbowałbym sprawdzić w innej przeglądarce internetowej , bo w moim lapku np. Microsoft Edge niekiedy takie psikusy robi . . .


Pozdrawiam
Piotr

Dzisiaj dziewczyny już zgrabniutkie
Cuda

pzdr

Nie cuda, ale czarownice

U Mnicha wprawdzie trochę kiczowato , ale w takim miejscu to nawet pasuje .

Figura Matki Boskiej Niepokalanego Poczęcia przed wejściem na teren parku narodowego (bilety wstępu cenowo bez zmian)…



Na podejście wybrałyśmy Drogę Królewską , którą prowadzi szlak niebieski. Trasa ta dawniej stanowiła jedyne dojście do klasztoru na Świętym Krzyżu. Tedy pielgrzymowali Władysław Jagiełło (11 razy!), Kazimierz Jagiellończyk, Jan Olbracht, Zygmunt Stary wraz z królową Boną, Zygmunt III, Władysław IV, Jan Kazimierz, Michał Korybut Wiśniowiecki …

Szlak nie jest długi, podchodzi się chyba wygodniej, niż na Łysicę, chociaż kamieni pod nogami też jest sporo. Co jakiś czas mija się stacje Drogi Krzyżowej.



Pierwsza kalwaria powstała wzdłuż Drogi Królewskiej na przełomie XVI i XVII wieku, zniszczone stacje zostały zastąpione nowymi wykonanymi przez lokalnego twórcę. Mają kształt przydrożnych kapliczek, wewnątrz znajdują się drewniane rzeźby obrazujące Mękę Pańską.

Mniej więcej w połowie trasy znajduje się miejsce odpoczynku z niewielką wiatą.



Największą stromiznę szlaku pokonuje się po drewnianych schodach. Nie przepadam za takimi rozwiązaniami, zwłaszcza w Bieszczadach bardzo mi podpadły , na szczęście w Łysogórach schodkowe odcinki trasy nie są długie . Powyżej schodów znajdują się ławeczki, można chwilę odsapnąć.

Wkrótce koniec lasu, wychodzimy na rozległą polanę z widokiem na klasztor na Świętym Krzyżu.



Na skraju lasu, po lewej stronie szlaku, znajduje się Kopiec Adam Czartoryskiego. Po upadku powstania listopadowego w 1831 r., Adam Czartoryski z grupą oficerów odwiedził (w drodze na emigrację) klasztor na Świętym Krzyżu i przed kościołem wygłosił patriotyczną mowę. Mieszkańcy tych okolic długo pamiętali wizytę księcia, po jego śmierci (1861 r.) na jego cześć usypali pamiątkowy kopiec.
Po upadku powstania styczniowego kopiec został przez władze carskie zniszczony. Pozostał jedynie kamienny krąg podstawy. Kopiec niedawno odbudowano, jego historia została przedstawiona na tablicy informacyjnej ustawionej w pobliżu. Napis brzmi: „Kopiec księcia Adama Jerzego Czartoryskiego upamiętniający wystąpienia patriotyczno-religijne społeczeństwa polskiego wobec rosyjskiego zaborcy. Uroczyście poświęcony w dniu 14 września 1861 roku. Zniszczony po powstaniu styczniowym przez władze carskiej Rosji”.



Obok kopca – Grota Matki Boskiej.



Po prawej stronie szlaku stoi kapliczka „Dąbrówki”. Jeszcze przed przybyciem benedyktynów na Łysą Górę, stała w tym miejscu mała romańska rotunda lub drewniany kościółek ufundowany w X w. najprawdopodobniej przez Dobrawę, żonę Mieszka I.





Podchodząc polaną do bramy klasztoru, po prawej mijamy dąb Jana Pawła II wyhodowany z żołędzia najstarszego w Polsce dębu „Chrobry”. Po drugiej stronie ścieżki stoją krzyże pokutne.

Z historią opactwa benedyktynów na Świętym Krzyżu możecie się zapoznać na przykład w wikipedii czy na stronie internetowej klasztoru Misjonarzy Oblatów Niepokalanej.



Zespół klasztorny obejmuje czworobok budynków klasztornych z XIV–XV w. wraz z wirydarzem i krużgankiem, wczesnobarokową kaplicą Oleśnickich oraz późnobarokowo-klasycystycznym kościołem.
Idąc od Nowej Słupi, na teren klasztoru wchodzi się przez późnobarokową bramę. Za nią, po lewej, mija się wolnostojącą dzwonnicę na planie kwadratu, zbudowaną w 1777 roku.



Na wprost bramy znajduje się kościół, do którego od północy przylega klasztor.

Pierwszy kościół został ufundowany w I połowie XII wieku przez przez księcia Bolesława Krzywoustego. Po uszkodzeniach przez wojska mongolsko-ruskie (1259/1260 r.), został odnowiony dzięki wsparciu księcia Bolesława Wstydliwego i jego żony Kunegundy. Początkowo kościół był pod wezwaniem Trójcy Świętej, wezwanie Świętego Krzyża dodano około 1350 r. Pół wieku wcześniej (w 1306 r.) Władysław Łokietek przekazał benedyktynom na Łysej Górze relikwie drzewa Krzyża Świętego. Kolejni polscy władcy przyczynili się do upiększenia i rozbudowy świątyni, opactwo łysogórskie za czasów Jagiellonów było bowiem bodajże najważniejszym sanktuarium religijnym w Królestwie Polskim. W XVI i XVII wieku kościół przechodził remonty i rozbudowy, niestety doznał zniszczeń na początku „potopu szwedzkiego” (1655 r.), co wymusiło kolejne prace… W październiku 1777 roku kościół i klasztor spłonęły w pożarze. Kolejny pożar miał miejsce w 1779 r. Wkrótce przystąpiono do budowy trzeciego kościoła w stylu barokowo-klasycystycznym, jego konsekracja odbyła się w 1806 roku. W październiku 1914 r. wojska austriackie wysadziły kościelną wieżę, co spowodowało zniszczenie zachodniej części budowli. Prace restauratorskie przy świątyni i jej wyposażeniu zrealizowano w kilku etapach w latach 20. XX i 30.XX wieku. We wrześniu 1939 r. kościół został poważnie uszkodzony przez niemieckie lotnictwo. W 1945 r. dokonano zabezpieczenia świątyni, a w latach 1945-55 została odrestaurowana wraz z wyposażeniem. W latach 1958-1962 prowadzono w niej prace archeologiczne i badania architektoniczne, w ich trakcie odkryto romańskie mury najstarszego kościoła. 16 czerwca 2013 sanktuarium podniesiono do godności bazyliki mniejszej . Ponadto w latach 2013-2014 zrekonstruowano zniszczoną wieżę.
W fasadzie głównej wyróżnia się portal z około 1789 roku oraz znajdujące się w niszach przyziemia cztery kamienne rzeźby z XVII wieku (przedstawiają trzech duchownych i rycerza), pochodzące prawdopodobnie ze starszego kościoła.

Klasycystyczne wnętrze kościoła z wyposażeniem z przełomu XVIII i XIX wieku …



W ołtarzu głównym znajduje się wielki obraz Trójcy Przenajświętszej autorstwa Franciszka Smuglewicza ( około 1790 r.) , wybitnego malarza religijnego i historycznego, profesora Uniwersytetu Wileńskiego.





Wnęki bocznych ścian wypełniły duże obrazy namalowane przez Franciszka Smuglewicza.



Na jednym z obrazów ukazany jest św. Emeryk, z którym związana jest opowieść o założniu łysogórskiego klasztoru.
„Za czasów Bolesława Chrobrego do Polski został zaproszony węgierski królewicz Emeryk syn Stefana I króla Węgier. Emeryk na drogę od ojca otrzymał Relikwie Krzyża Świętego, które miały go chronić przed niebezpieczeństwami dalekiej podróży. Król Polski przyjął królewicza w swoim myśliwskim dworku w pobliżu Łysej Góry. Wiedząc, że królewicz jest zapalonym myśliwym, urządził wielkie łowy. Jak tylko ozwały się dźwięki rogów, rozpoczynające polowanie Emeryk wskoczył na konia i popędził w leśne gęstwiny. Las na skraju puszczy był już przetrzebiony a ujadanie psów i łomot łamiących się gałęzi płoszył zwierzynę, a ta uchodziła głęboko w puszczę. Emeryk, by dostać grubego zwierza, pociągną w wyższe partie gór i tam przeczesywał ostępy. Jakaż był radość, gdy obok trzech strzelistych sosen dostrzegł pasącego się jelenia. Zwierzę zwęszywszy człowieka, rzuciło się do ucieczki, łowca spiął konia i ruszył za nim. Umykający zwierz pędził z całych sił z nadzieją, że zgubi myśliwego, gdy nagle drogę zagrodził mu pas gęstych zarośli. Ogromne rogi jelenia zaplątały się w chaszczach, zwierz ryczał, szarpał, ale nie mógł się uwolnić. Emeryk już miał wypuścić strzałę i ubić go, gdy nagle między rogami jelenia ukazał się świetlisty krzyż. Łowca ślepiony jasną łuną wypuścił z ręki łuk, a jeleń znikł, rozpływając się jakby we mgle. Królewicz znacznie się oddalił od obozowiska, a tymczasem nadchodziła noc, a z nocą chłód i głód. Mrok i głusza zupełnie już ogarnęła gęstwiny. Emeryka ogarnęła wątpliwość, czy zdoła w obcym lesie odnaleźć drogę powrotną. Wtem snop światła rozświetlił zagajnik i młodzieńcowi ukazał się Anioł, który obiecał, że wskaże mu drogę do klasztoru znajdujący się na Łysej Górze. Zaręczał również, że zakonnicy nakarmią go i przenocują, ale pod warunkiem, że za gościnę zostawi im to, co ma najcenniejsze. Emeryk bez przeszkód dotarł do klasztoru i zgodnie z obietnicą pozostawił tam to, co miał najcenniejsze, czyli Relikwie Krzyża Świętego darowane przez ojca. Po tym zdarzeniu Bolesław Chrobry ufundował tam kościół wraz z klasztorem i sprowadził 12 benedyktynów z Monte Casino do opieki nad tym świętym miejscem”.
Legenda ta nie pokrywa się z faktami historycznymi. Współcześni historycy uznali, iż opactwo na Łysej Górze zostało założone na początku XII wieku (a więc już sporo po śmierci węgierskiego księcia), a fundatorem był Bolesław Krzywousty.
Obrazy Smuglewicza charakteryzuje brak historycznej ścisłości w odtwarzaniu kostiumów i realiów, dlatego św. Emeryk, który żył w XI wieku, na obrazie przedstawiony jest w stroju przypominającym ubiór hajduków węgierskich z XVI wieku.



Jeszcze kilka słów o kościelnych organach…



Instrument, który wcześniej się tu znajdował, spłonął w 1914 r. przy wysadzadziu wieży. Obecne organy, wykonane w stylu neoklasycystycznym, nawiązują do tych, które spłonęły. Instrument został zbudowany (od października 2006 r. do października 2007 r. ) przez firmę organmistrzowską naszego kolegi (którego żona była teraz z nami na BBW ).

Z wejścia na odbudowaną w latach 2013-2014 wieżę (zniszczoną w 2014 r. przez wojska austriackie) zrezygnowałyśmy … Jakoś nie było chęci na dodatkowe 35 metrów przewyższenia (tłok większy, niż na zamku w Chęcinach ), chociaż widoki stamtąd na pewno wysiłek by wynagrodziły.
Nie weszłyśmy też to krypt, aby zobaczyć zmumifikowane szczątki zakonników. Najlepiej wyeksponowanym umarlakiem jest mumia mężczyzny, przez wiele lat uznawana za szczątki zmarłego w 1651 r. Jeremiego Wiśniowieckiego. Nowe badania raczej to wykluczają , ale tablica przy wejściu wciąż informuje o Wiśniowieckim. Dla mnie zresztą nie ma to znaczenia – o ile chętnie spaceruję po starych cmentarzach, to mumie zupełnie mnie nie wabią

„Teraz” przejdziemy krużgankami i zaglądniemy do kilku innych pomieszczeń…





Gotycki krużganek powstał w XV wieku.



Dawniej wzdłuż krużganku mieściły się najważniejsze części klasztoru : kościół, zakrystia, kapitularz, dormitarz, refektarz, furta. Obecnie krużganek jest miejscem procesji religijnych, a także służy zwiedzającym turystom. Fundatorami krużganka byli król Kazimierz Jagiellończyk i kardynał Zbigniew Oleśnicki, świadczą o tym orły jagiellońskie umieszczone na wspornikach przy zakrystii oraz litewski herb Pogoni i herb Dębno.

Tuż przy kościele znajduje się zakrystia, do której prowadzi okazały portal i kute drzwi z XVII wieku. Wspornik przy drzwiach zakrystii z przedstawieniem orła i zwornik sklepienia z herbem Pogoń są pamiątkami po fundatorze krużganków, królu Kazimierzu Jagiellończyku. Pomieszczenie jest gotyckie, posiada sklepienie kolebkowo-krzyżowe. Pod podłogą archeolodzy odkryli mury o wysokości 20-30 centymetrów, które dzieliły przestrzeń obecnej zakrystii na trzy pomieszczenia. I choć same mury pochodzą z XV wieku, to dzieliły one przestrzeń, która powstała znacznie wcześniej, pod koniec XIII wieku. Prawdopodobnie w tym miejscu już od końca XIII wieku mogła się znajdować kaplica grobowa poświęcona pamięci zakonników, którzy zginęli w czasie najazdu tatarskiego, zimą na przełomie 1259 i 1260
Dawniej przechowywano tu relikwie Krzyża Świętego, które w XVIII wieku przeniesiono do kaplicy Oleśnickich. Zakrystię wówczas odnowiono , obecne wyposażenie pochodzi właśnie z tego okresu. Meble w zakrystii są intarsjowane , zostały ufundowane w 1777 roku.



Polichromia na sklepieniu ukazuje sceny z życia św. Benedykta i jego zakonu. Nad wejściem znajduje się fresk przedstawiający modlącego się opata Sierakowskiego (jego herb znajduje się nad portalem), a obok pojmanie zakonników w czasie potopu szwedzkiego.









Nad wejściem do zakrystii, po obydwu jego stronach, umieszczone zostały się drewniane rzeźby śś. Piotra i Pawła. Są one częścią większego, zniszczonego ołtarza, wykonanego przez jednego z więźniów odbywających karę na Świętym Krzyżu.



Na prawo od wejścia z krużganku znajduje się marmurowy lawaterz (umywalnia), przeniesiony z kaplicy Oleśnickich.

Kaplica Oleśnickich zasługuje na uwagę szczególną, chociażby dlatego, iż tu właśnie od 1723 roku znajdują się Relikwie Krzyża Świętego.
Gdy my tam weszłyśmy, był niestety tłok. Spora grupa z przewodnikiem weszła przed nami, nie udało się zobaczyć kaplicy w jej pełnej krasie . Najtrudniej było zobaczyć pomnik nagrobny fundatorów, niemal cały czas był całkiem zasłonięty zwiedzającymi.



Kaplica została zbudowana w latach 1614-1620, ufundował ją Mikołaj Oleśnicki. Powstała z przebudowy gotyckiego pomieszczenia, które pierwotnie było kapitularzem. Początkowo kaplica służyła jako kaplica grobowa rodu Oleśnickich. Pochowano tu fundatora i jego trzecią żonę Zofię z Lubomirskich. Po przeniesieniu relikwii Drzewa Krzyża do kaplicy zmieniony został wystrój wnętrza. Od zachodu wbudowany został dwuarkadowy chór muzyczny i relikwiarze po obydwu stronach ołtarza głównego.
W ołtarzu głównym znajduje się figura ukrzyżowanego Chrystusa, w zwieńczeniu alabastrowa figura Madonny z Dzieciątkiem oraz medaliony ze świętymi. W tabernakulum przechowuje się relikwie Krzyża Świętego. Złoty relikwiarz w kształcie dwuramiennego krzyża przekazany został benedyktynom przez Władysława Łokietka.



Kaplica jest nakryta promieniście żebrowaną kopułą z latarnią. Kopułę i ściany kaplicy polichromia - część malowideł pochodzi z wieku XVII, inne powstały w XVIII stuleciu, pozostałe namalowano w wieku XIX lub XX. W czaszy kopuły przedstawiony został Chrystus w otoczeniu Marii, Jana Chrzciciela i apostołów, a w pendentywach król Salomon, prorocy: Ezechiel i Izajasz oraz św. Jan Ewangelista. Na ścianach znajduje się namalowana historia Krzyża Świętego, a w arkadach nad wejściem Chrystus w Ogrójcu i Złożenie do Grobu. Z XVIII w. pochodzą również pokryte polichromią drzwi ze scenami ukazującymi moc Krzyża św. w zbawieniu dusz oraz kute kraty zamykające wejścia z krużganków do kaplicy.









Jeszcze raz wzmianka o naszym koledze organmistrzu. Otóż, wtedy kiedy budował nowe organy w kościele, przeprowadził również renowację pozytywu w kaplicy Oleśnickich.

Zaglądnęłyśmy też do muzeum misyjnego Oblatów, zajmującego salę w północnym skrzydle klasztoru. Zgromadzone są tam pamiątki, jakie misjonarze zebrali podczas licznych wypraw w różne regiony całego świata. Ciekawe eksponaty pochodzą z krajów misyjnych Afryki (Kamerun, Lesotho, Egipt, Madagaskar), Azji (Kazachstan, Turkmenistan, Indie, Japonia, Chiny), Ameryki Północnej (Kanada) i Europy (Ukraina). W zbiorach znajduje się m.in. Biblia w języku eskimoskim, wyroby z kości słoniowej, afrykańska srebrna biżuteria, przedmioty wykonane z wężowych skór boa i pytona…

Wizytę w klasztorze zakończyłyśmy w otoczonym krużgankami wirydarzu, w którego centrum znajduje się studnia z XVII wieku. Jest ona częścią większego systemu gromadzącego zapasy wody deszczowej i gruntowej.



Na terenie wirydarza znajduje się klasztorna kawiarenko-lodziarnia, z której oferty chętnie skorzystałyśmy , zanim ruszyłyśmy do ostatniego zaplanowanego punktu sobotniego spaceru.