Dolny Śląsk i nieco dalej... (Gochy)

Ciut poniżej szczytu Łysicy trafimy na znajdujące się po lewej stronie gołoborze. To nie ostatnie spotkanie z gołoborzem na naszym tegorocznym BBW, więc tu tylko jedna fotka.



Po chwili byłyśmy na szczycie



Tłok był spory, bo pogoda sprzyjała wędrówkom i nie tylko my to wykorzystałyśmy. Ławeczki były oczywiście zajęte, ale kamoli wokół mnóstwo, więc tam przysiadłyśmy na popas. Łysica zbudowana jest głównie z kwarcytów i łupków kambryjskich.



Krzyż na szczycie Łysicy to replika tego, jaki stanął tu w czerwcu 1930 roku. Został wzniesiony przez ks. Władysława Kostrzewskiego oraz miejscową ludność. Widnieje na nim napis: „ NIEŚMIERTELNEMU KRÓLOWI WIEKÓW / JEZUSOWI CHRYSTUSOWI / GŁOSI CZEŚĆ I CHWAŁĘ PUSZCZA JODŁOWA”.

Łysica ma dwa wierzchołki oddalone od siebie o około 700 m. Do roku 2018 uważano, iż najwyższy punkt to zachodni wierzchołek, na którym ustawiony jest krzyż, a jego wysokość to 612 metrów n.p.m.



Pomiary z roku 2018 wykazały, iż wyższy jest jednak wierzchołek wschodni, Agata 613,96 m (ale wierzchołek zachodni też nieco „urósł” w tych pomiarach – 613,31 m). Łysica nadal pozostaje najwyższym szczytem Gór Świętokrzyskich, tyle że jej wschodni a nie zachodni wierzchołek.
Co prawda, Korony Gór Polskich żadna z nas nie zdobywa, ale skoro już byłyśmy na Łysicy, to jakże nie wejść na jej najwyższy wierzchołek?

Aby dojść do Agaty, trzeba pójść dalej grzbietowym szlakiem czerwonym w kierunku wschodnim, aż do tego miejsca.

Szlak nie przechodzi przez sam wierzchołek, na północ odbija krótka ścieżka podejściowa na Agatę (613,96 m) z gołoborzem na północnym zboczu.







Agata, wierzchołek wschodni Łysicy, zwany jest też Skałą Agaty lub Zamczyskiem. Związana jest z nim legenda o zamku na Łysicy:

Dawno dawno temu na szczycie Łysicy znajdował się wspaniały zamek. Mieszkały w nim dwie piękne siostry. Młodsza Agata była cicha i spokojna, kochała przyrodę. Starsza Jadwiga natomiast lubiła tańce i gwar. Pewnego dnia obok zamku przejeżdżał młody rycerz. Zachwycony pięknem budowli, poprosił siostry o gościnę. Jadwiga z radością przyjęła rycerza, wkrótce pokochała go z wzajemnością i cały czas spędzała z rycerzem. Agata wolała spacerować po jodłowej puszczy, unikając towarzystwa siostry i jej lubego. Oni tymczasem obmyślili plan zgładzenia Agaty, aby cały zamek mieć tylko dla siebie. Rycerz o świcie zakradł się do komnaty Agaty, aby śpiącą dziewczynę zrzucić z zamkowej wieży. Agaty jednak w zamku już nie było, wybiegła jak zwykle do lasu ciszyć się pięknem natury. Jadwiga zdecydowała więc, że siostrę otruje. Do dzbana z miodem dodała trucizny, wiedziała bowiem że Agata po powrocie ze spaceru spragniona sięgnie po złocisty napój… Gdy nieświadoma niczego Agata wracała do zamku, nagle rozpętała się potężna burza, piorun uderzył w zamkową wieżę, a zamek natychmiast roztrzaskał się na tysiące kamieni, grzebiąc Jadwigę i jej kochanka. Tak właśnie powstało gołoborze na Łysicy… Agata, nieświadoma zamiaru Jadwigi, żałośnie chodziła wśród głazów, a jej łzy były tak obfite, że spływając zboczem aż do podnóża góry utworzyły tam źródełko, wciąż bijące przy zbudowanej znacznie później kaplicy św. Franciszka.

Zejście tą samą trasą…

Pierwsza kaplica św. Franciszka stanęła w tym miejscu w 1641 roku, najprawdopodobniej zbudowali ją bernardyni z klasztoru w Świętej Katarzynie . Gdy po pewnym czasie jest stan był kiepski, zastąpiła ją kolejna, ale i ona popadła w ruinę. W XIX wieku zastąpiła ją ta, która stoi do dziś.



Od strony frontowej znajduje się wnęka z drewnianą figurą św. Franciszka.



Źródełko św. Franciszka (poniżej kapliczki) ma stałą temperaturę i nigdy nie zamarza. Woda jest zdatna do picia, ma ponoć właściwości lecznicze dla oczu. Przemyłam je, ale widocznie jednokrotne skorzystanie to za mało



Nieco niżej (idąc w dół - po prawej stronie) można zobaczyć wykonany z piaskowca pomnik Stefan Żeromskiego, postawiony tu w 29 rocznicę śmierci pisarza.

Lasy świętokrzyskie były miejscem kryjówek powstańców i żołnierzy. Schronienie znaleźli tu między innymi powstańcy styczniowi 1864, a we wrześniu 1943 roku ukrywały się oddziały partyzanckie Armii Krajowej dowodzone przez Jana Piwnika „Ponurego”. Pomnik w kształcie kapliczki, upamiętniający „Ponurego” i jego grupę, został w 2011 roku postawiony tuż przy szlaku (idąc w dół – po lewej stronie). Inskrypcja na tablicy ma treść: „Bogu Wszechmogącemu na chwałę, / ludziom na pożytek, / Górom Świętokrzyskim w podzięce / za udzielenie schronienia Zgrupowaniom Partyzanckim AK Ponury / po niemieckiej obławie na Wykus – Barwinek we wrześniu 1943 r.”.



Obok znajduje się pomnik ofiar terroru hitlerowskiego odsłonięty w 1972 roku. Żołnierze AK stacjonujący w klasztorze Świętej Katarzynie oraz mieszkańcy wsi doświadczyli w dniach 1-26 czerwca 1943 r. niemieckiej akcji pacyfikacyjnej. Hitlerowscy żandarmi zamordowali w tych dniach około 80 osób. Egzekucje miały miejsce na skraju lasu leżącego obok wsi. Zamordowanych grzebano w zbiorowych mogiłach.



Po przeciwnej stronie szlaku, nieco głębiej w lesie, znajdują się wspomniane wcześniej zbiorowe mogiły pomordowanych przez hitlerowców żołnierzy AK i mieszkańców Świętej Katarzyny. Blisko podejść się nie udało, miejsca pamięci były zagrodzone taśmami.

Ponownie Święta Katarzyna i pobernardyński zespół klasztorny…







XIX-wieczna kapliczka z płaskorzeźbą Św. Katarzyny Aleksandryjskiej w pobliżu klasztoru…





Z planu, aby zwiedzić kościół klasztorny, nic nie wyszło. Zaczął bowiem kropić deszcz, na który zupełnie nie byłyśmy przygotowane . Trzeba było czym prędzej skryć się w sympatycznej „Smacznej Chatce”, co zresztą i tak miałyśmy zrobić, tylko że godzinkę później. Z obawy przed ulewą (jak się okazało, słuszną obawą) poniechałyśmy też zwiedzenia Muzeum Minerałów i Skamieniałości. Na szczęście, zanim zaczęło padać, zdążyłyśmy zaglądnąć do kapliczki Żeromskiego.

Kapliczka nosząca dziś nazwę Żeromskiego, to dawna cmentarna kapliczka Janikowskich zbudowana na początku XIX wieku. Zbudował ją wójt Wincenty Janikowski dla swej zmarłej 15 czerwca 1818 roku żony Tekli. Sam też został tu pochowany w 1845 roku, po przeżyciu 100 lat. Kapliczka stoi w lesie, po prawej stronie czerwonego szlaku, obok parkingu położonego powyżej klasztoru.





Blisko kapliczki, na terenie dawnego cmentarza, znajdują się dwie mogiły.



Kapliczka zapewne nie wzbudziłaby mojego zainteresowania, gdybym nie wiedziała, z czego słynie.
Otóż, młody wówczas Stefan Żeromski 1864-1925) i jego szkolny kolega Janek Stróżecki wydrapali wewnątrz kapliczki napisy w stylu „tu byłem”. Jak widać, nawet z wandale mogą wyjść na porządnych ludzi.



Napis powstał w 1882 roku i brzmi: "Stefan Żeromski D. Sier. 1882 Jan Stróżecki". Opis zdarzenia można znaleźć w noweli „Puszcza jodłowa”: Gdy z Janem Stróżeckim dotarliśmy do świątynki białej ujrzeliśmy napis wyryty ostrzem bagnetu czy też pałasza „Szczyt moich cierpień zrównał się z tą górą”. I data rok 1863. Pod tym inskryptium nieznanego powstańca, który zataił swoje imię i nazwisko ochoczy wyrżnąłem na tynku: Stefan Żeromski, uczeń klasy drugiej

Przy okazji remontu kapliczki napisu nie pokryto tynkiem, bo wandal był już wtedy znanym pisarzem.

W pobliżu, ale przy głównej drodze, jest jeszcze jedna maleńka kapliczka.

Deszcz przeczekałyśmy w „Smacznej Chatce”, racząc się piwkiem i konkretami (faktycznie, smacznymi ).



Reszta czwartku minęła nam na tarasie w naszej agroturystyce.





Na kolejny dzień zaplanowałyśmy Chęciny

Na piątek w planie była wizyta w dwóch miejscach – w jaskini Raj oraz w Chęcinach.
Raj odpadł zanim wyruszyłyśmy z Wrocławia, już tydzień wcześniej nie dało się zarezerwować wejścia przez internet na cały długi weekend. Specjalnie się tym nie przejęłyśmy, przecież „nasza” Jaskinia Niedźwiedzia jest od Raju ładniejsza ! W zastępstwie miałam plan B , ale jego wdrożenie pewne nie było, wszystko zależało od tego, czy po Chęcinach (zwiedzonych zresztą fragmentarycznie) będzie jeszcze ochota na jakikolwiek spacerek, nawet tak krótki, jak sobie wymyśliłam.

Chęciny

Bezpłatnych parkingów w Chęcinach nie brakuje. My zdecydowałyśmy się na ten najdalej położony od zamku (w pobliżu Klasztoru Franciszkanów i Hali Widowiskowo-Sportowej) , dzięki czemu nie musiałyśmy przejeżdżać przez miasteczko. Chęciny duże nie są, więc rozwiązanie takie było dobre .



Skoro już byłyśmy przy Klasztorze Franciszkanów , to może wejść na jego teren?



Na zespół klasztorny franciszkanów składają się obiekty: kościół Wniebowzięcia NMP, klasztor, budynek bramny, budynek administracyjny i budynki gospodarcze. Teren klasztorny zajmuje duży czworobok położony pomiędzy ulicami miasta. W jego części południowo-wschodniej znajduje się kościół i przylegające do niego zabudowania klasztorne, od północy i zachodu teren ograniczają budynki administracyjne i gospodarcze. Brama wjazdowa usytuowana została od strony zachodniej, od strony południowej i wschodniej teren odgradza wysoki mur.

(fotka z netu: https://polska-org.pl/7121898,foto.html )
Kościół i klasztor fundował król Kazimierz Wielki w 1368 r. za pozwoleniem papieża Urbana V. Król podobno starał się u papieża Urbana II o zgodę na założenie franciszkańskich klasztorów także w Szydłowie, Skawinie i Opocznie, ale do założenia klasztoru doszło tylko w Chęcinach. Obecne zabudowania klasztorne i gospodarcze pochodzą z trzech faz budowlanych: sprzed końca XVI w., do około 1620 r. oraz do drugiej połowy XVII w.

Klasztorny kościół został zbudowany pod koniec XIV wieku z kamienia łamanego w stylu gotyckim, był pod wezwaniem Wniebowzięcia NMP. Wydaje się, że pierwsza przebudowa świątyni miała miejsce w 2. połowie wieku XV, po pożarze z roku 1465, w którym ucierpiał nie tylko klasztor, ale całe miasto. Po tej przebudowie zapewne kościół otrzymał kształt, w którym dotrwał do początków XVII stulecia.
Na początku XVII wieku kościół rozbudowano. Obecny wygląd świątyni to efekt przebudowy w XIX i XX w. ( gdy na terenie klasztoru znajdowało się więzienie ) oraz w XX w. Odnowiony kościół został oddany do użytku liturgicznego w dniu 3 sierpnia 1997 r., wówczas został poświęcony pod wezwaniem Podwyższenia Krzyża Świętego. W 2000 roku powrócił z sąsiedniego kościoła Sióstr Bernardynek krzyż z wielką figurą Chrystusa Ukrzyżowanego.

Kaplica św. Leonarda znajduje się na przedłużeniu skrzydła północnego klasztoru. Nazywana jest Kaplicą Branickich, z gdyż była przeznaczona na kaplicę grobową tej rodziny. Starosta chęciński i lelowski Stanisław z Ruszczy Branicki pomagał w odbudowie kościoła na początku XVII wieku, po odzyskaniu świątyni (w latach 1581-1603 pozostawała w rękach innowierców). Jemu franciszkanie zawdzięczają też budowę murowanych krużganków oraz barokowej kaplicy św. Leonarda. Kaplica powstała zapewne w dwóch fazach – jej konstrukcję wykonano w latach 1605-1607, jako fundację Stanisława Branickiego, zaś wystrój wnętrza, a w szczególności dekorację stiukową, w latach 1640-41 – dzięki Janowi Klemensowi Branickiemu, synowi Stanisława, pełniącemu tak jak ojciec, urząd chęcińskiego starosty. Kaplica ma plan kwadratu z dodaną półkolistą absydą od strony wschodniej. Jest dość wysoka, wyższa od klasztornych budynków. Pod nią znajdują się sklepione krypty, zasypane około 1972 r. Wnętrze kaplicy nakryte jest kopułą (nieco spłaszczoną) wspartą za pośrednictwem gzymsu na żagielkach.

W Chęcinach znajduje się też drugi klasztor – dawny klasztor Klarysek, obecnie klasztor Sióstr Bernardynek. Trochę żałuję, że nie weszłyśmy do barokowego kościoła klasztornego, no ale gdy przechodziłyśmy obok, jakoś żadna nie miała ochoty na zwiedzanie kolejnej świątyni. Raczej wątpię, czy kiedyś będzie ponowna okazja ...





Pomnik pamięci ofiar hitleryzmu i stalinizmu przy ul. Małogoskiej, naprzeciwko Klasztoru Sióstr Bernardynek. Na pomniku umieszczono tablice z nazwiskami ofiar oraz tablicę z główną inskrypcją, pod którą widnieje rok 1991. Według innych źródeł, pierwotnie pomnik został poświęcony 42 mieszkańcom Chęcin zamordowanych przez Niemców 2 czerwca 1944, w odwecie za akcję przeprowadzoną na Czerwonej Górze przez partyzancki oddział ,,Wilka", a odsłonięty został w styczniu 1962 r. Prawdopodobnie wówczas pomnik mógł mieć nieco inny wygląd, a na pewno główną inskrypcję.

Głównym celem wizyty w Chęcinach był oczywiście zamek , ale skoro szłyśmy ulicą Małogoską, zdecydowałyśmy się zaglądnąć również do Niemczówki. Kupiłyśmy bilet łączony z zamkiem (23 zł, ulgowy 17 zł) i mogłyśmy rozpocząć zwiedzanie.

Niemczówka to zabytkowa kamienica zbudowana w 1570 roku w stylu renesansowym, z obszerną sienią przejazdową (niegdyś można było tędy przejechać zaprzęgiem konnym na dziedziniec).
Zgodnie z napisem umieszczonym na portalu z różowego piaskowca, właścicielem kamienicy był Walenty Września, małżonek Anny z Niemczów. Kamienica została przebudowana w 1634 r. oraz w XIX wieku. Budynek był remontowany m.in. w 1988 r. oraz 2006 r.

(fotka z netu: https://www.tripadvisor.com/Attraction_ ... kie_P.html )

Na kompleks kamienicy składa się kilka pomieszczeń, „za moment” je odwiedzimy. Do wszystkich wchodzi się z sieni przejazdowej, w której można zobaczyć postaci kobiet i dzieci w strojach z epoki.

W Sali Rycerskiej, zwanej też Zbrojownią, można zobaczyć repliki uzbrojenia i ubioru od X do XVIII wieku. Spotkamy tu wczesnopiastowskiego woja, średniowiecznego łucznika, rycerza z okresu rozbicia dzielnicowego czy bitwy pod Grunwaldem, XVII-wiecznych kawalerzystów .





Przechodzimy na dziedziniec…



We wnękach zabytkowego ogrodzenia znajdują się historyczne zdjęcia Chęcin.





Pamiątkowe fotki .





Reprezentacyjnym miejscem w Niemczówce jest Sala Wielka, w której umieszczone jest trzyczęściowe okno z renesansowymi filarami wykonanymi z piaskowca, a także belka stropowa, na której widnieje data 1634 r. i nazwisko ówczesnego burmistrza chęcińskiego Walentego Soboniewskiego (Hoc Aediticium Construxit Famatus Vir et Consul Chencinen Valentinus Soboniowsky CMATOR Anno Domini 1634). Na jednej ze ścian wiszą reprodukcje portretów królów i książąt polskich autorstwa Jana Matejki. W tej Sali odbywają się śluby cywilne, koncerty i spotkania autorskie, warsztaty i lekcje tematyczne dla najmłodszych, opowiadające o historii rycerzy i szlachty polskiej, zamków oraz geologii tych terenów. Na warsztatach dzieci mogą posłuchać o tym jak dawniej wyglądały korony, z czego składają się herby i co kryją świętokrzyskie legendy. My natomiast mogłyśmy obejrzeć film o historii Chęcin i zabytkach miasta i jego okolic.