napisał(a) Janusz Bajcer » 11.12.2005 02:06
Każda wojna jest straszna, a najgorsza w skutkach to wojna domowa.
W przypadku dawnej Jugosławii można śmiało ten konflikt
określić jako wojnę domową.
Warto na w tym temacie pogłębić wiedzę od osób zajmujących się
tym tematem z racji zawodu (np.historycy) którzy napewno wiedzę
o wydarzeniach czerpia z różnych żródeł.
Ja znalazłem to co poniżej i warto to przeczytać.(i przemyśleć)
*
Powstanie Jugosławii
Data: 1 grudnia 1918
Najbardziej dramatycznym ciągiem wydarzeń społeczno politycznych w Europie w ostatniej dekadzie XX w. był rozpad Jugosławii. Powstałe w 1918 r. państwo południowych Słowian, noszące do 1929 r. nazwę Królestwo Serbów, Chorwatów i Słoweńców, przetrwało 73 lata. Kres jego istnieniu położyła wojna domowa, która wybuchła w czerwcu 1991 r., kiedy to zdominowana przez Serbów armia federalna uderzyła na Słowenię i Chorwację, które wcześniej ogłosiły niepodległość.
Istnienie Jugosławii jest dziś bezpowrotną , najprawdopodobniej przeszłością. Myśl o ponownym powstaniu państwa jednoczącego żyjących nad Adriatykiem Słowian wydaje się obecnie czymś równie , jeśli nie bardziej absurdalnym, niż myśl o odrodzeniu się Związku Radzieckiego.
Skąd zatem Jugosławia w ogóle się wzięła? Jak w okresie, kiedy w Europie tworzyły się państwa narodowe doszło do powstania struktury będącej prawdziwą mozaiką różnych narodów i grup etnicznych, które co prawda mówiły podobnymi językami, lecz wyznawały różne religie i co ważniejsze , należały do rozmaitych kręgów kulturowych?
Z głów intelektualistów
Idea powstania Jugosławii pojawiła się w głowach intelektualistów serbskich i chorwackich podczas odrodzenia narodowego w XIX w. Osnową pomysłu utworzenia wspólnego państwa południowych Słowian było etniczne pokrewieństwo poszczególnych grup narodowościowych i zagrożenie przez wrogów - Austriaków, Greków, Węgrów i Włochów, a także słowiańskich Bułgarów. Poszczególne nacje były zbyt słabe, by samodzielnie przeciwstawić się czyhającym na nie zagrożeniom. Serbskim i chorwackim intelektualistom wydawało się, że jeśli "słowiańscy bracia" zjednoczą się we wspólnym państwie, to łatwiej będzie im sprostać przeciwieństwom losu.
Przed I wojną światową
Sytuacja ziem południowosłowiańskich wyglądała następująco:
Słowenia była częścią Austrii, a przetrwanie narodu słoweńskiego było możliwe wyłącznie dzięki ogromnemu uporowi słoweńskich chłopów i heroicznym działaniom duchownych protestanckich.
Chorwacja od kilkuset lat pozostawała w unii z Węgrami (tworzącymi przed 1918 r. wspólne państwo z Austrią), które jako silniejszy partner zdominowały jej elitę społeczno kulturalną i w efekcie zaczęła ona ulegać powolnej madziaryzacji. W XIX w. na ziemiach chorwackich rozpoczął się proces odrodzenia narodowego, w którym główną rolę odgrywało bogate mieszczaństwo.
Bośnia i Hercegowina, stanowiąca prawdziwą mozaikę trzech grup etnicznych - Serbów, Chorwatów i Bośniaków - część przyszłej Jugosławii od 1908 r. była prowincją monarchii austro-węgierskiej. Spośród żyjących w niej nacji tylko Serbowie i Chorwaci mieli wyraźne poczucie odrębności narodowej. Inaczej było z Bośniakami - istniejące w średniowieczu Królestwo Bośni nie zdołało w nich takiego poczucia wyrobić. Po najeździe tureckim przeważająca część Bośniaków przyjęła islam, a niektórzy z nich zrobili oszałamiające kariery na dworze sułtańskim w Stambule. Oderwanie Bośni i Hercegowiny od Turcji było dla Bośniaków prawdziwym szokiem
Serbia - od 1878 r. niezależne państwo, początkowo pod władzą proaustriackiej dynastii Obrenoviciów, później pod władzą prorosyjskiej dynastii Karadziordzieviciów.
Macedonia - przed wojnami bałkańskimi w granicach imperium osmańskiego, potem podzielona między Serbię, Bułgarię i Grecję. Zamieszkała przez Słowian, których Bułgarzy uważali za Bułgarów, a Grecy za mówiących słowiańskim językiem Greków. Sami mieszkańcy tej krainy określali się mianem Macedończyków.
Czarnogóra - niezależne i nigdy nieujarzmione przez Turków królestwo, położone w górach. (podkreślemie moje)
Strzały w Sarajewie
Sposobność do realizacji idei utworzenia Jugosławii dała I wojna światowa. Wojnę tę w sposób symboliczny rozpoczęli południowi Słowianie, którzy 28 VI 1914 r. dokonali w Sarajewie zamachu na austriackiego następcę tronu, arcyksięcia Ferdynanda. Organizatorem tej akcji była organizacja serbskich nacjonalistów "Czarna Ręka" , a człowiekiem, który oddał strzały do arcyksięcia był urodzony w Bośni Gawriło Princip.
W 1915 r. powstał w Londynie Komitet Jugosłowiański. W 1917 r. południowosłowiańscy posłowie do parlamentu austriackiego utworzyli parlamentarny Klub Jugosłowiański. W lipcu tego samego roku przedstawiciele Komitetu Jugosłowiańskiego i rząd serbski podpisali na wyspie Korfu wspólną deklarację zapowiadającą utworzenie wspólnego państwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców pod berłem rządzącej Serbią dynastii Karadziordzieviciów. W październiku 1918 r. w Zagrzebiu powstała Rada Narodowa Serbów, Chorwatów i Słoweńców, a chorwacki Sabor (parlament) zerwał unię z Węgrami. W listopadzie tego samego roku parlamenty Czarnogóry i Wojewodiny podjęły uchwały o przyłączeniu się do państwa serbskiego.
Proklamacja
Kulminacyjnym punktem procesu jednoczenia się południowych Słowian było proklamowanie 1 grudnia 1918 r. Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców. Jego regentem, a od 1921 r. królem, został Aleksander I Karadziordziević.
Potrójne morderstwo
Życie polityczne w Królestwie Serbów, Chorwatów i Słoweńców od samego początku zdominował konflikt między dążącymi do dominacji Serbami a Chorwatami i Macedończykami, którzy chcieli zachować większą niezależność. Kulminacyjny moment tego konfliktu miał miejsce w roku 1928, kiedy to czarnogórski poseł zastrzelił w Skupstinie (parlamencie) trzech przywódców Chorwackiej Partii Chłopskiej. W zaistniałej po zamachu sytuacji, groźnej dla istnienia państwa, Aleksander I Karadziordziević zawiesił konstytucję i zdecydował się na rządy osobiste. Aby bardziej zunifikować państwo (w którym Serbowie odgrywali rolę kluczową) zmieniono jego nazwę na Królestwo Jugosławii, a nadto dokonano podziału kraju na banowiny, znosząc historycznie ukształtowane krainy, z których powstało królestwo Serbów, Chorwatów i Słoweńców.
Śmierć króla
W 1931 r. król Aleksander I nadał Jugosławii nową konstytucję, rozszerzającą prerogatywy monarchy i ograniczającą prawa i wolności obywatelskie oraz samą demokrację. W 1934 r. Aleksander I zginął w zamachu zorganizowanym przez terrorystów chorwackich i macedońskich. W imieniu następcy tronu, Piotra, władzę przejęła Rada Regencyjna.
Czetnicy i ustasze
W czasie II wojny światowej na Jugosławię najechały Niemcy, przy współudziale Włochów, Bułgarów i Węgrów. Część terytorium okupanci włączyli do swoich państw, na pozostałej części powstały: Niezależne Państwo Chorwackie (obejmujące także Bośnię i Hercegowinę) i Królestwo Czarnogóry (pod patronatem włoskim), a w okrojonej Serbii Niemcy powołali marionetkowy rząd M. Nedicia. Walkę przeciwko okupantom podjęli serbscy partyzanci - czetnicy pod dowództwem D. Mihailovicia, wierni królowi i rządowi na emigracji oraz komunistyczni partyzanci Josifa Broz-Tito. Wojna wyzwoleńcza w Jugosławii stała się wkrótce wojną domową, gdyż po stronie Niemców walczyli chorwaccy ustasze i oddziały gen. Nedicia, a czetnicy i komuniści zwalczali się nawzajem.
Nowa federacja
W 1945 r. proklamowano powstanie Federacyjnej Ludowej Republiki Jugosławii, złożonej z sześciu republik - Serbii (w skład której wchodziły autonomiczny region Wojewodina oraz mający podobny status okręg Kosowa i Metochii), Chorwacji, Macedonii, Bośni i Hercegowiny, Słowenii i Czarnogóry. W styczniu 1946 r. Skupstina uchwaliła konstytucję, która usankcjonowała zniesienie monarchii i przeprowadzoną już wcześniej nacjonalizację przemysłu.
Rządy Tito
Niepodzielnie panującą w powojennej Jugosławii siłą polityczną był Związek Komunistów Jugosławii, na którego czele stał dowódca komunistycznej partyzantki z okresu II wojny światowej, gen. Josif Broz-Tito. Rządzona przez niego Jugosławia była nie mniej totalitarną dyktaturą, niż którekolwiek z pozostałych państw komunistycznych w Europie środkowej i wschodniej.
Jednocześnie Tito prowadził politykę niezależności od ZSRR. Jej skutkiem był, z jednej strony, ostry konflikt ze Stalinem (w 1948 r. Komunistyczną Partię Jugosławii wykluczono z Biura Informacyjnego Partii Komunistycznych i Robotniczych, a Tito nazywany był m.in. w Polsce "psem łańcuchowym imperializmu", z drugiej, uzyskanie pomocy ospodarczej od Zachodu.
Kryzys państwa
Rządy Tito trwały do jego śmierci w roku 1980. Po śmierci marszałka Tito odżyły, tłumione wcześniej jego autorytetem i dyktatorską formą sprawowania władzy, antagonizmy narodowościowe. Narastający w latach 80 kryzys gospodarczy i strach przed rozpadem federacji , w której, podobnie jak przed wojną, największą rolę odgrywali Serbowie wywołały wzrost nacjonalizmu wśród Serbów. Na fali serbskiego nacjonalizmu w 1989 r. prezydentem Serbii został wyznający skrajnie nacjonalistyczne poglądy przywódca tamtejszych komunistów, Slobodan Milosević.
Po dojściu do władzy Milosevica najbardziej widocznym zjawiskiem w życiu politycznym Jugosławii stał się serbski nacjonalizm. Jego przejawem było m.in. zniesienie w 1990 r. autonomii Wojewodiny (z liczną mniejszością węgierską) i Kosowa, zamieszkanego głównie przez Albańczyków.
Przed rozpadem
Wprowadzanych przez Milosevica porządków mieli jednak dość Chorwaci i Słoweńcy. W 1990 r. w poszczególnych republikach Jugosławii odbyły się demokratyczne wybory parlamentarne (nie odbyły się one nigdy na szczeblu całej federacji). Poza Serbią, gdzie wybory wygrała wywodząca się z ZKJ Socjalistyczna Partia Serbii Slobodana Milosevica i Czarnogórą, gdzie wybory wygrali komuniści, zwycięzcą głosowania były partie narodowe.
Koniec państwa
W czerwcu 1991 r. Chorwacja i Słowenia ogłosiły niepodległość. W tym samym miesiącu zdominowana przez Serbów armia federalna zaatakowała Słowenię. Wojna w tej najbardziej wysuniętej na zachód republice Jugosławii trwała 10 dni. Po wycofaniu się armii jugosłowiańskiej ze Słowenii wojna przeniosła się do Chorwacji, gdzie trwała do początku 1992 r. Ogłoszenie deklaracji niepodległości przez Bośnię i Hercegowinę (X 1991) i Macedonię (XI 1991) sprawiło, że Socjalistyczna Federacyjna Republika Jugosławii (nazwa przyjęta w konstytucji z 1963 r.) rozpadła się w sposób ostateczny. Nie znaczy to jednak, że "kocioł bałkański" wygasł na zawsze - napięcia w tym rejonie Europy są nadal silne.
*
To co powyżej jest skróconym rysem historycznym, który powinien
dawać dużo do myślenia o skomplikowanej (jak się okazuje) historii
terenów do których tak ochoczo jeździmy co roku na wakacje.
(a tak na marginesie to właśnie Chorwacja turystycznie
najwięcej zyskała z tej trudnej i krwawej historii)
Pozdrawiam.