Platforma cro.pl© Chorwacja online™ - podróżuj z nami po całym świecie! Odkryj Chorwację i nie tylko na forum obecnych i przyszłych Cromaniaków ツ

Buongiorno! Benvenuti! Zachwycający Rzym, barwna Kampania.

We Włoszech znajduje się najstarszy na świecie uniwersytet, jest nim założony w 1088 roku Uniwersytet Boloński. Na terenie Włoch znajdują się 2 słynne wulkany: Etna i Wezuwiusz. We Włoszech trzykrotnie odbywały się igrzyska olimpijskie w latach 1956, 1960 i 2006. We Włoszech znajduje się 50 obiektów światowego dziedzictwa kultury UNESCO. Modena we Włoszech to prawdziwa stolica samochodów sportowych, mieści się w niej 5 fabryk luksusowych samochodów sportowych: Ferrari, Maserati, Lamborghini, Pagani i De Tomasso.
Użytkownik usunięty
Re: Buongiorno! Benvenuti! Zachwycający Rzym, barwna Kampani

Nieprzeczytany postnapisał(a) Użytkownik usunięty » 18.11.2015 23:07

Taki już urok Italii 8)

W Alpach jest sterylnie czysto, Neapol jest zasyfiony, średnią jest Rzym :wink:
marze_na
Koneser
Avatar użytkownika
Posty: 8836
Dołączył(a): 12.08.2010
Re: Buongiorno! Benvenuti! Zachwycający Rzym, barwna Kampani

Nieprzeczytany postnapisał(a) marze_na » 20.11.2015 10:07

FUX napisał(a):Te widoki moga szokować. I to za każdym razem, ale później już bulwers się wyłącza.

My dość szybko przyjęliśmy, że tak tu już po prostu jest. Nawet jeśli na chodniku stoi rząd pustych kubłów to po tym chodniku i tak fruwają śmieci. Zaryzykuję stwierdzenie, że to bałaganiarstwo tkwi w mentalności mieszkańców Neapolu.
Taki wniosek nasunął mi się z uważnych obserwacji :roll: . Pani wyciągnęła z paczki ostatnią chusteczkę i puste opakowanie rzuciła na chodnik. Pan na stacji skończył lekturę gazety i gazeta ta wylądowała mu pod nogami. Dziecku zepsuł się plastikowy pistolet zabawka to tatuś wykonał nim efektowny rzut na drugą stronę ulicy. Autentyk, w odpowiednim czasie rozwinę tą historię :mrgreen: .
O palaczach już nawet nie wspominam, bo niewielu rozglądało się za koszem chcąc zgasić niedopałek.

Z tej pełnej akceptacji i zrozumienia postawy potrafił mnie wyrwać tylko przebiegający chodnikiem karaluszek :roll: .


Lednice napisał(a):Taki już urok Italii 8)

Dokładnie :D .
marze_na
Koneser
Avatar użytkownika
Posty: 8836
Dołączył(a): 12.08.2010
Re: Buongiorno! Benvenuti! Zachwycający Rzym, barwna Kampani

Nieprzeczytany postnapisał(a) marze_na » 20.11.2015 10:29

Nasz hotel znajduje się parę kroków od stacji Cavalleggeri Aosta. Zarówno google maps jak i zdecydowana większość dostępnych schematów komunikacji Neapolu wprowadzają w błąd, bo linea 2, która stąd odjeżdża, metrem jest tylko z nazwy, a wspólne ma z nim tylko tyle, że na fragmencie trasy zjeżdża pod ziemię.

Obrazek

Linea 2 okazuje się być zwyczajnym podmiejskim pociągiem kolei zwanej Metropolitana z wszystkimi uciążliwościami tej formy transportu. W porównaniu z metrem wypada słabo :evil: . Jeździ co kilkadziesiąt minut i niemiłosiernie się wlecze :roll: .
I co dla nas najistotniejsze nigdy nie wiadomo, o której przyjedzie :lol: .
Nie sprawdziłam dokładnie, nie doczytałam, Faktem jest, że wybrana przez nas lokalizacja straciła nieco na atrakcyjności :cry: .

Linea 2 wiezie nas prosto do centrum. Wysiadamy na Piazza Cavour i po prostu idziemy przed siebie. Mamy trochę notatek, mapkę z broszurki do artecard i drugą mapkę od pani z Muzeum Archeologicznego. Na obu zaznaczono gdzie warto się zatrzymać i co obejrzeć. Mieliśmy wprawdzie ze sobą jakiś przewodnik po południowych Włoszech, ale po przeczytaniu już w pierwszym akapicie rozdziału o Neapolu, że jedynym :!: :roll:, naprawdę godnym uwagi miejscem jest tu National Archaeological Museum, przewodnik poleciał w kąt :lol: .
(podpadł nam zresztą już wcześniej próbując wysłać na kilkukilometrowy spacer przez pola wokół starożytnych murów Paestum)


Przeczytałam gdzieś w necie, że Neapolu się nie zwiedza, Neapol się przeżywa i odkrywa :hut: .
Postanowiliśmy więc pójść tym tropem 8) , a efekt tego pierwszego dnia wyglądał mniej więcej tak:

Obrazek

Potem pojeździliśmy sobie jeszcze trochę metrem i funicularami.
No bo skoro już mamy w kieszeni te artecard, to można poszaleć :oczko_usmiech: .


A Więc w drogę.

541. Jedna z bram miejskich prowadząca na stare miasto.
Obrazek

542.
Obrazek

543.
Obrazek

544. Trochę brudno ...
Obrazek

545. ... lepiej popatrzeć w górę :)
Obrazek

546.
Obrazek

547.
Obrazek



Pierwszy przystanek robimy przy kościele Saint Giovanni in Carbonara.

548.
Obrazek

549.
Obrazek

550.
Obrazek

551.
Obrazek


Ten gotycki kościół wraz z kompleksem klasztornym zakonu augustianów zaczęto budować w 1343 r. W XV w. w kościele założono mauzoleum andegaweńskich władców Królestwa Neapolu.
Swój grobowiec ma tu m.in. jeden z najwybitniejszych przedstawicieli dynastii król Władysław I Andegaweński.

552.
Obrazek

553.
Obrazek

554,
Obrazek

555.
Obrazek


556.
Obrazek

557.
Obrazek

558.
Obrazek


Za ołtarzem znajduje się kaplica, której ozdobą jest piękna mozaika.

559.
Obrazek

560.
Obrazek

561.
Obrazek

562.
Obrazek

(...)
Ostatnio edytowano 01.02.2023 22:48 przez marze_na, łącznie edytowano 1 raz
marze_na
Koneser
Avatar użytkownika
Posty: 8836
Dołączył(a): 12.08.2010
Re: Buongiorno! Benvenuti! Zachwycający Rzym, barwna Kampani

Nieprzeczytany postnapisał(a) marze_na » 20.11.2015 10:30

(...) Z kościoła Saint Giovanni wychodzimy z powrotem na Via Carbonara.

563.
Obrazek


Na prawo mamy historyczne centrum Neapolu, Centro Storico. Ale, że podoba nam się też zabudowa na lewo to tam kierujemy się najpierw 8) .
Klimat panujący wśród tych wąskich uliczek jest trudny do opisania. Mam wrażenie, że wchodzę ludziom butami w życie, bo życie toczy się tu na ulicy. Drzwi mieszkań na parterze pootwierane na oścież, widać prosto urządzone wnętrza łączące przeważnie funkcję kuchni, salonu i sypialni. Ludzie siedzą na wystawionych wprost na ulice krzesłach, sofach, fotelach. Głośno rozmawiają, żywo gestykulują. Raz po raz ktoś pokrzykuje wychylając się okna czy balkonu.

564.
Obrazek

565.
Obrazek

566.
Obrazek

567.
Obrazek


Niewątpliwie Neapolitańczycy uwielbiają prać. Takich ilość wiszącego prania nie widziałam jeszcze nigdy i nigdzie. Do tego cały czas towarzyszy nam zapach proszku do prania :lol: .

568.
Obrazek

569.
Obrazek

570.
Obrazek

571.
Obrazek

572.
Obrazek

573.
Obrazek

574.
Obrazek

575.
Obrazek

576.
Obrazek

577.
Obrazek


Jak nie piorą to rozwijają rodzinne biznesy chodnikowe :wink: .

578.
Obrazek

579.
Obrazek

580.
Obrazek

581.
Obrazek


Powinni jednak wystąpić o zwiększenie częstotliwości wywozu odpadów. I o podstawienie kontenerów na gabaryty (że posłużę się terminologią branżową :)) :wink:

582.
Obrazek

583.
Obrazek



Kierowcy z Neapolitańczyków są raczej nie najlepsi :roll: . Chyba nie widzieliśmy auta z całym zderzakiem albo niepoobijaną blachą :? . Ten ma do tego jakieś konkretne zabezpieczenie przed kradzieżą 8O .

584.
Obrazek


Szczerze mówiąc, to czuję się w tej okolicy nieswojo, trochę jak intruz. Tym bardziej, że wzbudzamy jednak pewne zainteresowanie mieszkańców. Tymczasem mój mąż ze stoickim spokojem zmienia obiektyw w aparacie :roll: .
Po szybkiej wymianie zdań postanawiamy udać się jednak bez zbędnej zwłoki w stronę bardziej turystycznego Centro Storico.

Z wizyty na Via Carbonara mieliśmy poza mnóstwem wrażeń również bardziej wymierną korzyść. Nareszcie natrafiliśmy na sklep, gdzie udało nam się kupić sznurek do związania naszej torby podróżnej, mocno nadwyrężonej na rzymskich chodnikach.
Nagestykulowaliśmy się przy tym nie mniej niż rodowity Włoch :lol: . No bo sami spróbujcie kupić tam sznurek nie znając po włosku ani liczebników ani jednostek miary :roll: .
Wiem, wiem, ignorancja. Następnym razem zabierzemy ze sobą rozmówki polsko-włoskie 8) .


Tak sobie spacerując mijamy m.in. Museo Diocesano, gdzie Paweł poszukiwał artecard :), a gdzie mimo reklamowej tabliczki przy wejściu nawet o niej nie słyszeli :lol: .

585.
Obrazek

586.
Obrazek

587. Museo Diocesano :)
Obrazek


W końcu skręcamy w Via Duomo, gdzie jak wskazuje nazwa powinna wznosić się neapolitańska katedra.
Jest i katedra 8) .

588.
Obrazek

CDN :papa:
Ostatnio edytowano 20.11.2015 11:18 przez marze_na, łącznie edytowano 1 raz
mysza73
Weteran
Avatar użytkownika
Posty: 13213
Dołączył(a): 19.07.2006
Re: Buongiorno! Benvenuti! Zachwycający Rzym, barwna Kampani

Nieprzeczytany postnapisał(a) mysza73 » 20.11.2015 10:45

marze_na napisał(a):Obrazek


Hmmmm ... :?
u mnie Neapol "numero uno" raczej nie zostanie :roll: ,
ale dawaj dalej, może coś się zmieni ... 8O 8O 8O :wink:
Mikeee
Cromaniak
Avatar użytkownika
Posty: 2377
Dołączył(a): 06.08.2013
Re: Buongiorno! Benvenuti! Zachwycający Rzym, barwna Kampani

Nieprzeczytany postnapisał(a) Mikeee » 20.11.2015 13:53

mysza73 napisał(a):u mnie Neapol "numero uno" raczej nie zostanie :roll: ,

:lool:

mnie tam jednak ciągnie - taka południowowłoska rzeczywistość w pigułce.
Pięknie pokazany barłóg :mrgreen: :oczko_usmiech:
pozdrawiam,
Michał
Buber
Cromaniak
Avatar użytkownika
Posty: 3790
Dołączył(a): 11.08.2006
Re: Buongiorno! Benvenuti! Zachwycający Rzym, barwna Kampani

Nieprzeczytany postnapisał(a) Buber » 20.11.2015 14:02

Zniszczone fasady budynków, życie na ulicy - na tak - mają swój urok .
Pranie i wszechobecny proszek ...- + / - .
Śmieci ... everywhere - :? .

Czekam na dalsze ciekawostki :D .
slawas
Podróżnik
Posty: 20
Dołączył(a): 25.11.2013
Re: Buongiorno! Benvenuti! Zachwycający Rzym, barwna Kampani

Nieprzeczytany postnapisał(a) slawas » 21.11.2015 08:40

Dość egzotycznie to wszystko wygląda jak dla mnie i bardzo ciekawie. Ten bałagan w realu musi trochę szokować. 8O
marze_na
Koneser
Avatar użytkownika
Posty: 8836
Dołączył(a): 12.08.2010
Re: Buongiorno! Benvenuti! Zachwycający Rzym, barwna Kampani

Nieprzeczytany postnapisał(a) marze_na » 22.11.2015 00:23

mysza73 napisał(a):ale dawaj dalej, może coś się zmieni ... 8O 8O 8O :wink:

zmieni się, zmieni 8) .


Mikeee napisał(a):mnie tam jednak ciągnie - taka południowowłoska rzeczywistość w pigułce.

Piszą o Neapolu, że jest najbardziej włoski z włoskich miast, żywiołowy i chaotyczny.


Buber napisał(a):Śmieci ... everywhere - :? .

Są też ulice odpicowane, gdzie śmieci trudno wypatrzeć :D .


slawas napisał(a):Ten bałagan w realu musi trochę szokować. 8O

Na początku. Potem już tylko razi :wink: .
A po powrocie jest w głowie takie mnóstwo wrażeń, że te śmieci zepchnięte zostają na dalszy plan.



Zastanawiałam się jak się do tego Neapolu zabrać w relacji, żeby nie wyszło jak zawsze, że pierwszym skojarzeniem z tym miastem będą śmieci :lol:. Stwierdziłam jednak, że nie ma co świrować i polecimy z tematem chronologicznie. A chronologicznie było tak, że najpierw uderzył nas bałagan, a potem zaczęliśmy dostrzegać więcej :D . Bo Neapol to nie tylko śmieci :hut: .

Przeczytałam w internecie setki komentarzy na temat tego miasta, zarówno przed wyjazdem jak i po powrocie i uważam, że jest traktowany stereotypowo jako niebezpieczny, biedny i brudny.
Zdaję sobie sprawę, że tym co pokazałam do tej pory również ten stereotyp potwierdzam :? . Tylko, że nie wyszliśmy jeszcze poza Centro Storico. To tak jaby oceniać Wrocław wyłącznie przez pryzmat "Trójkąta". Skala może nie ta, ale chodzi mi o analogię.

Na obraz współczesnego Neapolu mocno wpływają dwa czynniki: po pierwsze obecność i działalność camorry (więcej tutaj), po drugie ogromna liczba imigrantów (więcej tutaj).
Patrząc na miasto nie zapominajmy też, że wskaźniki ubóstwa, bezrobocia czy analfabetyzmu są tu jednymi z najwyższych w całej Italii. Z drugiej strony muszę się zgodzić z moim mężem, który patrząc na Neapol powtarza, że bieda nie usprawiedliwia brudactwa.

Dla mnie Neapol to miasto różnorodne i pełne kontrastów, a przez to na swój sposób fascynujące i nie pozostawiające obojętnym. Jest żywe, gwarne, autentyczne, niewymuskane i bezpretensjonalne, przede wszystkim za sprawą swoich mieszkańców, którzy zdają się hołdować zasadzie nic nie muszę i niczym się nie przejmuję.
Mam nadzieję, że wyjdzie to w dalszej części relacji.
tiwa
Cromaniak
Avatar użytkownika
Posty: 966
Dołączył(a): 23.12.2013
Re: Buongiorno! Benvenuti! Zachwycający Rzym, barwna Kampani

Nieprzeczytany postnapisał(a) tiwa » 22.11.2015 11:18

No to chętnie poczytam i popatrzę dalej :) . Nawiasem mówiąc to pochodzę z tego "wrocławskiego trójkąta", ale Neapol "zwiedzę" tylko dzięki Twojej relacji, siedząc bezpiecznie w fotelu :D .
pzdr. :wink:
FUX
Weteran
Avatar użytkownika
Posty: 13027
Dołączył(a): 14.05.2005
Re: Buongiorno! Benvenuti! Zachwycający Rzym, barwna Kampani

Nieprzeczytany postnapisał(a) FUX » 22.11.2015 12:58

Wjeżdżaliśmy do Neapolu w okolicach sjesty drogą SS 18 od strony Pompejów i Wezuwio.
Wracaliśmy po pauzie autostradą. Wrażenia bezcenne.
:mrgreen:
marze_na
Koneser
Avatar użytkownika
Posty: 8836
Dołączył(a): 12.08.2010
Re: Buongiorno! Benvenuti! Zachwycający Rzym, barwna Kampani

Nieprzeczytany postnapisał(a) marze_na » 22.11.2015 13:28

FUX napisał(a):Wjeżdżaliśmy do Neapolu w okolicach sjesty drogą SS 18 od strony Pompejów i Wezuwio.
Wracaliśmy po pauzie autostradą. Wrażenia bezcenne.
:mrgreen:

Autem do Neapolu 8O . Odważny :roll:.
:mrgreen:


tiwa napisał(a):No to chętnie poczytam i popatrzę dalej :) .

No to zapraszam.
Na trójkącie chodziłam do liceum :D .
tiwa
Cromaniak
Avatar użytkownika
Posty: 966
Dołączył(a): 23.12.2013
Re: Buongiorno! Benvenuti! Zachwycający Rzym, barwna Kampani

Nieprzeczytany postnapisał(a) tiwa » 22.11.2015 13:44

marze_na napisał(a):Na trójkącie chodziłam do liceum :D .

Do XIII czy do IV, bo ja do XIII :D
pzdr. :wink:
marze_na
Koneser
Avatar użytkownika
Posty: 8836
Dołączył(a): 12.08.2010
Re: Buongiorno! Benvenuti! Zachwycający Rzym, barwna Kampani

Nieprzeczytany postnapisał(a) marze_na » 22.11.2015 13:53

tiwa napisał(a):Do XIII czy do IV, bo ja do XIII :D

Ekonomik na Worcella.
marze_na
Koneser
Avatar użytkownika
Posty: 8836
Dołączył(a): 12.08.2010
Re: Buongiorno! Benvenuti! Zachwycający Rzym, barwna Kampani

Nieprzeczytany postnapisał(a) marze_na » 22.11.2015 13:54

Katedra św. Januarego (Duomo di San Gennaro) pochodzi z XIII w., natomiast jej neogotycka fasada powstała w XIX w.

589.
Obrazek

590.
Obrazek

591.
Obrazek



W katedrze prowadzone są akurat prace renowacyjne i znaczną część wnętrza zasłaniają rusztowania.
Na remonty i rusztowania będziemy się zresztą natykać w Neapolu co krok.

592.
Obrazek

593.
Obrazek

594.
Obrazek



Wewnątrz katedry uwagę zwraca przede wszystkim siedemnastowieczna Cappella di S. Gennaro (kaplica Św. Januarego). Powstała ona jako wotum wdzięczności mieszkańców Neapolu, za ocalenie ich od epidemii dżumy w 1526-1529 r.
W katedrze znajduje się także gotycka kaplica Minutolo oraz renesansowa krypta Succoro, gdzie od 1497 roku znajdują się relikwie św. Januarego.

595.
Obrazek

596.
Obrazek

597.
Obrazek

598.
Obrazek

599.
Obrazek



Patron katedry, Święty January jest jednocześnie opiekunem i patronem Neapolu. Zginął on śmiercią męczeńską w 305 r. w amfiteatrze w Pozzuoli jako ofiara prześladowań chrześcijan przez cesarza Dioklecjana.

Według tradycji jedna z kobiet obecna podczas egzekucji świętego zebrała do flakonika pewną ilość jego krwi, która jest przechowywana w specjalnym relikwiarzu w neapolitańskiej katedrze.
Krew ta jest przedmiotem cudu zawsze w dzień pamięci męczeństwa św. Januarego - 19 września (a czasami również w pierwszą niedzielę maja lub 16 grudnia). Podczas podniosłych uroczystości z udziałem wiernych, przechowywana w szklanej ampułce krew zmienia swą postać na płynną.
Mówi się, że gdy cud nie zachodzi, to na miasto spadnie nieszczęście. Historia zdaje się tą teorię potwierdzać :roll: . Krew nie zmieniła swojej konsystencji m.in. w czasie obchodów w 1944 r. i doszło do wybuchu Wezuwiusza oraz w 1980 r. – miało miejsce trzęsienie ziemi. Przypadek :? :?:
Neapolitańczycy wiedzą swoje :wink: , a San Genaro jest dla nich najważniejszym świętym.
Kościół katolicki nigdy nie ustosunkował się oficjalnie co do cudu, władze kościelne nie zezwoliły na zbadanie cieczy z ampułki. Więcej o Cud Świętego Januarego przeczytacie na wiki.


Można powiedzieć, że Neapol kościołami stoi :D .
Nasz spacer to w zasadzie wędrówka od chiesa do chiesa. Często ledwo dostrzegalne, bo wciśnięte w zwartą zabudowę mieszkalną, niektóre bardzo zaniedbane, inne zamknięte na głucho ...

600.
Obrazek

601.
Obrazek

602.
Obrazek

603.
Obrazek

604.
Obrazek

605.
Obrazek

606.
Obrazek

607.
Obrazek

608.
Obrazek

609.
Obrazek


Wspominałam już, że miejscowi to świetni kierowcy :?: :lol:

610.
Obrazek

611.
Obrazek



Że pora późna, czas najwyższy rozejrzeć się jakąś kolacją. Ponieważ Neapol pizzą stoi wybór może być tylko jeden 8) .

Najbardziej polecane pizzerie znajdują się akurat przy Via dei Tribunali. Problemem są jednak ścisk i ogromne kolejki. Opowieści o godzinie - dwóch oczekiwania zdają się nie być ani trochę przesadzone :? .

Postanowiliśmy poszukać pizzeri, gdzie nakarmią nas od ręki. W stolicy pizzy żaden to problem :D . Dlaczego piszę stolicy? Bo pierwsza współczesna pizza powstała właśnie Neapolu w 1889 dla królowej Włoch Margherity Sabaudzkiej. Piekarz, niejaki Raffaele Esposito, przygotował na cześć królowej specjalną potrawę – pizzę, w której podstawowymi składnikami były: pomidory, ser mozzarella i bazylia, reprezentujące narodowe barwy Włoch. Pizzę tą nazwano margherita 8) .

W poszukiwaniach pizzerii docieramy na Piazza San Domenico Maggiore.

612.
Obrazek

613.
Obrazek

614.
Obrazek


Od razu w oko wpada nam pizzeria z tarasem bezpośrednio przylegającym do kościoła San Domenico Maggiore. Fajne miejsce :).

615.
Obrazek

616.
Obrazek

617.
Obrazek



Stąd mamy już tylko parę kroków na Via Toledo.
Piszą, że to jedna z bardziej reprezentacyjnych ulic Neapolu przy której znajdują się eleganckie sklepy i drogie hotele.
Tej reprezentacyjności nie zamierzamy jednak sprawdzać, bo interesuje nas metro ;).

618.
Obrazek

619.
Obrazek

620.
Obrazek


Niejeden pewnie się zdziwi co ciekawego może być w metrze. Też się dziwiłam :).
Schodzimy na stacje Dante i jedziemy do stacji Toledo.

622.
Obrazek

623.
Obrazek

624.
Obrazek


Stacja metra Toledo seryjnie łapie się na podium rankingów na najpiękniejszą stację metra na świecie :D .
Chyba załużenie 8) .

625.
Obrazek

626.
Obrazek

627.
Obrazek

628.
Obrazek


Ale sobie pojeździliśmy po tych schodach :lol: .

Jak w końcu wyszliśmy ze stacji było już całkiem ciemno. Dwa funiculary pozwalają nam dostać się do naszego metra linea 2 :evil: .
Cali i zdrowi, z portfelem i aparatem docieramy do hotelu. Dzień pierwszy w mieście grozy bez strat :nice:.
Poprzednia stronaNastępna strona

Powrót do Włochy - Italia



cron
Buongiorno! Benvenuti! Zachwycający Rzym, barwna Kampania. - strona 22
Nie masz jeszcze konta?
Zarejestruj się
reklama
Chorwacja Online
[ reklama ]    [ kontakt ]

Platforma cro.pl© Chorwacja online™ wykorzystuje cookies do prawidłowego działania, te pliki gromadzą na Twoim komputerze dane ułatwiające korzystanie z serwisu; więcej informacji w polityce prywatności.

Redakcja platformy cro.pl© Chorwacja online™ nie odpowiada za treści zamieszczone przez użytkowników. Korzystanie z serwisu oznacza akceptację regulaminu. Serwis ma charakter wyłącznie informacyjny. Cro.pl© nie reprezentuje interesów żadnego biura podróży, nie zajmuje się organizacją imprez turystycznych oraz nie odpowiada za treść zamieszczonych reklam.

Copyright: cro.pl© 1999-2024 Wszystkie prawa zastrzeżone